Share
Door Sasha Meekes, docent in opleiding
Kunst is overal. Dat is een van de vele mooie dingen die ik heb kunnen inzien door de minor Kunst en Creativiteit dat ik heb gevolgd op Windesheim. Door deze minor ben ik uitgedaagd om de kunst ook in mijn werkveld te vinden en als middel te gebruiken voor mijn beroep als Natuurkundedocent. Wat ik mij hierbij bedacht is dat natuurkunde, net zoals kunst, ook overal te vinden is. Dit vak beschrijft namelijk de wereld om ons heen. Zal Natuurkunde dan ook in de kunst te vinden zijn? En zal de combinatie van deze twee, eigenlijk tegenovergestelde, vakken bruikbaar kunnen zijn voor in de les?
Natuurkunde en kunst?
Ik wilde deze natuurkunde kunst vinden in een gebied waar ik geïnteresseerd en goed in was. Dit lag bij de 2D beeldende kunst aangezien ik zelf ook heel erg houd van tekenen. Ik keek daarom naar beroemde schilderijen voor inspiratie en toen vond ik het: in de Mondriaan schilderijen, in van Gogh zijn sterrennacht, in the son of man van Magritte en in Escher zijn metamorfose tekeningen. In al deze schilderijen zag ik natuurkunde. Al deze schilderijen wilde ik uitwerken tot nieuwe, natuurkundige schilderijen die de leerlingen in mijn lessen context konden bieden tot de natuurkundige begrippen. Toen ontstond mijn project: NatuurkundST.
mondriaan en de schakelschema’s
Iedereen kent wel het werk van Piet Mondriaan: Dit schilderij heet 'Compositie met rood, geel, blauw en zwart'. Het abstracte schilderij met de rechte zwarte lijnen deed mij denken aan de elektrische schakelschema's die ook altijd net zo recht toe recht aan getekend moeten worden.
Zo heb ik er een schematisch schakelschema in verwerkt. Een Batterij met een serieschakeling van een Ampèremeter (Stroommeter), een lampje een weerstand en een schakelaar (open). De Voltmeter (spanningsmeter) staat parallel geschakeld aan de weerstand.
Escher en de wet van behoud van energie
Escher staat bekend om zijn surrealistische tekeningen. Vaak tekende hij dan ook Metamorfoses. Dit zijn soorten mozaïeken die van het ene dier of voorwerp naar het andere dier of voorwerp veranderen (metamorfoseren). In dit schilderij laat Escher een vogel veranderen tot een vis.
In de natuurkunde worden er ook dingen constant veranderd en omgezet van het een naar het ander (zonder dat het gemaakt wordt). Dit is energie. In dit Escher schilderij zijn energietransities afgebeeld.
In dit nieuw ontworpen schilderij zijn appels en vuur afgebeeld. De appels staan voor de chemische energie. Deze chemische energie kan omgezet worden in warmte (warmte-energie), zoals vuur als je de appel bijvoorbeeld verbrand (in je lichaam).
Ook zouden er meerdere energietransities overgezet kunnen worden in hetzelfde schilderij. Dit is namelijk ook wat Escher in grotere schilderijen gecreëerd heeft. Als voorbeeld kan het vuur weer veranderd worden tot (draaiende) windmolens (kinetische energie) en windmolens weer in lampjes (elektrische energie). Er zijn heel veel mogelijkheden met Escher en Energietransities.
Van Gogh en de golven
Ook dit schilderij van Van Gogh, De Sterrennacht is erg bekend. Een prachtig nachtelijk landschap met een heldere hemel vol met dansend licht. De manier hoe het licht golft in de donkere hemel deed mij denken aan de soorten golven die behandeld worden in de natuurkunde: licht- en geluidsgolven.
De verschillende soorten golven heb ik verwerkt in de hemel van het schilderij: de transversale golven van licht (bovenaan) en de longitudinale golven van geluid(onderaan) golven nu door de heldere nachthemel.
Een interessant detail dat het bewerkte schilderij met zich meedraagt is dat de lichtgolven zich bevinden tussen de sterren (en de geluidsgolven niet). De sterren zijn ook in kleine ronde pakketjes afgebeeld. Ik vind het mooi om dit op een natuurkundige manier te zien als een hint naar fotonen.
The son of men "Les fils de l'homme"(1964) van René Magritte. Dit schilderij is een zelfportret van Magritte waarbij zijn gezicht verborgen zit achter een appel. Deze appel deed mij denken aan het eureka moment van Newton voor zijn gravitatiewet. Dit was de inspiratie om vector pijlen in het schilderij te verwerken van zwaartekracht en luchtweerstand.
Ik heb er een vallende appel van gemaakt dat net voor het hoofd van Magritte is gekomen. De appel verbergt het gezicht van de man, datgene wat mysterieus blijft. Magritte zei hierover: Alles wat wij zien, verstopt een ander ding, we willen altijd zien wat er verstopt is achter datgene wat zij zien.
De wetenschap
Ik vond dat dit ook klopte voor de wetenschap: wij willen erachter komen hoe alles werkt (zoals het vallen van een appel) en achter elk ding zit altijd wel wat natuurkunde verstopt.
De appel heeft nog niet zijn maximale valsnelheid behaald omdat de luchtweerstand nog kleiner is dan de zwaartekracht op de appel. Dit vond ik een mooi symbool voor het feit dat wij ook nog niet onze maximale kennis over het universum bezitten, maar wel druk bezig zijn om hier te komen.
Het doel van dit project
Dit project is ontworpen voor de leerlingen. Ik hoop namelijk dat mijn schilderijen kunnen dienen als een koppeling aan de vaak voor hen moeilijk te begrijpen lesstof. Door beroemde schilderijen te gebruiken geef je ze namelijk iets wat ze al herkennen. Op deze manier kan dit zorgen voor eventuele ezelsbruggetjes of gewoon een leuke afbeelding dat wordt onthouden. Ik heb de NatuurkundST nog niet met leerlingen kunnen proberen maar daarom wil ik met dit project ook vooral leraren inspireren. Ik wil ze inspireren om hun creativiteit naar boven te halen. Om nieuwe dingen uit te proberen en om open te staan voor leuke, interessante, gekke en/of mooie manieren van leren. Kijk naar de schilderijen en voel je vrij om creatieve manieren te vinden om ze in de lessen te gebruiken: Bijvoorbeeld als zoek/kijkopdracht, als voorbeeld/context, als ezelsbruggetje als maakopdracht etc. Hoe zou jij ze gebruiken in de les?
Wil je meer activerende werkvormen leren kennen? Klik dan hier.
Wow, wat een goed stel hersens moet je hebben om die gedachtesprongen te kunnen maken. Ik denk niet dat ik dit zou kunnen bedenken, maar ik ben dan ook meer ‘talig’ dan ‘exact’. Zo hebben we allemaal onze eigen vaardigheden en zouden we van elkaar kunnen leren als we dat willen.
Mooi werk Sasja Meekes, ga ik gebruiken in mijn lessen Natuurkunde !
Ben je je ervan bewust dat dit een bestaande uitbreiding van STEM is en STEAM wordt genoemd?
https://www.benq.eu/nl-nl/business/resource/trends/steam-onderwijs.html