Discriminatie experiment in de klas

De bruinogen stellen zich al snel superieur op tegenover de blauwogen. Ze beginnen zich onaardig en dominant te gedragen. De blauwogige leerlingen stellen zich al gauw passief en onderdanig op. Later draait Elliot de rollen om. Met dit experiment wilde Elliott de leerlingen laten voelen hoe het is om vernederd te worden.

Het experiment deed veel stof opwaaien en sinds de jaren tachtig reist Elliot de hele wereld over om mensen te trainen in bewustwording rond discriminatie met haar Blue-eyes/ Brown-eyes workshops.

In Nederland maakte BNN jaren geleden televisie van het Blue-eyes/ Brown-eyes gebeuren: Het grote racisme-experiment. In 2020 werd het nog een dunnetjes overgedaan. Dertig nietsvermoedende mensen komen terecht in een experiment waarin de bruinogigen als betere en slimmere mensen worden behandeld dan de blauwogigen. Achter de schermen geven twee psychologen duiding aan de gedragingen van de twee groepen. Bekijk deze aflevering van Het Grote Racisme Experiment hier terug. 

Jane Elliott roemt haar methode als een “vaccinatie” tegen racisme. Er wordt een dosis racisme tegen je gebruikt, en dan zou je daarna niet meer voor racisme vatbaar zijn. Maar hoe ideaal is haar methode in de praktijk? Is dit iets dat je bij jou in de klas moet willen?

In 1990 werd aan de Utah State University onderzoek gedaan naar de effectiviteit van de Blue-eyes/ Brown-eyes methode. Studenten werden in twee groepen verdeeld: de eerste groep onderging het experiment - natuurlijk weer onderverdeeld in bruin- en blauwogen. De tweede groep bekeek een film over de Blue-eyes/ Brown-eyes gedragstraining.

Zowel voor de training als vier weken erna werd de houding tegenover minderheden gemeten. Bijna iedereen in de eerste groep vond het een indringende ervaring. Toch was hun actiebereidheid bij discriminatie slechts iets hoger dan van de mensen die alleen de film hadden bekeken.

In 2003 onderzocht Prof. Stewart van de Mississippi State University de Blue-eyes/ Brown-eyes training. Ook in dit geval werd de groep die meedeed aan het experiment vergeleken met een controlegroep die alleen de film bekeek. Blanke studenten bleken na het experiment beter om te kunnen gaan met Aziaten en Latino’s, maar de omgang met Afro-Amerikanen was nauwelijks verbeterd. Er was geen verschil in de mate van vooroordelen tussen degenen die het experiment hadden ondergaan en de controlegroep.

Conclusie:
Wanneer je je leerlingen bewust wilt maken hoe het is om gediscrimineerd te worden kun je net zo goed de film over het Blue-eyes/ Brown-eyes experiment laten zien als het experiment zelf doen. Daarbij dient het kijken van de film natuurlijk wel vergezeld te gaan van een goed gesprek na afloop.

Natuurlijk zijn er nog veel andere anti-racisme interventies behalve de Blue-eyes/ Brown-eyes training. In dit rapport van de Murdoch University te Perth vind je een vergelijking tussen verschillende anti-racisme-strategieën. De methode-Elliott staat op pagina 14 en verder beschreven. Op pagina 78 staan tabellen met daarin de effectiviteit van verschillende de strategieën. Maar liefst veertien daarvan zijn werkzamer dan Elliott’s werkwijze.

Uit onderzoek blijkt dat een anti-racisme-strategie beter werkt in een minder extreme omgeving. Een goed gesprek met iemand zonder sterke vooroordelen blijkt bij een ander vooroordelen te verminderen. En wat ook uitstekend werkt: een lid van een minderheid laten vertellen over haar of zijn ervaringen als slachtoffer van racisme. Dat blijkt een stuk beter te werken dan je klas in bruin- en blauwogen verdelen. En zo blijft het een stuk gezelliger in de klas!