Share
Door Peter Burgers & Cora Verheijen
“Wij, het volk van Indonesië, roepen hierbij de onafhankelijkheid van Indonesië uit. Zaken betreffende de machtsovername en andere kwesties zullen op ordelijke wijze en in zo kort mogelijke tijd worden geregeld. In het naam van het Indonesische volk, Soekarno en Hatta.” Het was voor de deur van zijn huis in Batavia dat Soekarno op 17 augustus 1945 deze woorden sprak. De proklamasi gaf het startschot voor de Indonesische onafhankelijkheidsstrijd, die tussen 1945 en 1949 woedde. In oudere Nederlandse geschiedwerken werd deze periode vaak afgedaan als een opstand tegen het wettig gezag. Het ingrijpen van de Nederlandse overheid was geen militaire interventie, maar een politionele actie. Dat beeld is inmiddels gekanteld: opstandelingen werden vrijheidsstrijders en Nederlanders werden imperialisten.
Om deze periode bespreekbaar te maken in de klas, hebben wij een werkvorm bedacht die uitgaat van filmbeelden uit de jaren veertig en vijftig. We maken dus gebruik van primaire bronnen. In deze blog vertellen wij er meer over.
Bronnen in het geschiedenisonderwijs
Historici reconstrueren het verleden met behulp van bronnen. Voor de moderne geschiedenis zijn er naast geschreven en materiële bronnen voor het eerst ook bronnen in beeld- en geluid beschikbaar. Dit materiaal dat luisteren, zien en lezen combineert, is bij uitstek geschikt voor onderwijsdoeleinden. Informatie kan immers via verschillende kanalen opgepikt worden. Historisch filmmateriaal (in de zin van primair bronnenmateriaal), dat in groeiende hoeveelheden gratis op internet te vinden is, is een grotendeels onontgonnen terrein dat meer aandacht verdient in het onderwijs.
Revolusi. Bronnen over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog 1945-1955
Met behulp van een viertal contemporaine filmfragmenten worden in onze video verschillende standpunten met betrekking tot de Indonesische onafhankelijkheid naar voren gebracht. Bijbehorende, in de film opgenomen vragen helpen leerlingen op het juiste onderzoeksspoor. De leerlingen kunnen oefenen met begrippen als: standplaatsgebondenheid, representativiteit, betrouwbaarheid en bruikbaarheid.
De afgelopen drie schooljaren waren door de corona pandemie erg onvoorspelbaar. De ene week was de voltallige klas in het schoolgebouw, een week later zag je als docent 30 kleine hoofden op een beeldscherm. De werkvorm Revolusi is daarom op meerdere manieren in te zetten. De leerlingen kunnen in de klas in groepjes aan de slag met de opdracht. Iedereen bekijkt op zijn of haar device één van de bronnen en gaat zelfstandig aan de slag met de eerste vragen. Vervolgens vergelijken de leerlingen hun beeldmateriaal met elkaar en beantwoorden ze een aantal vragen aan de hand van de historische vaardigheden. Aan het einde van de les bespreek je met de klas de opdracht gezamenlijk en inventariseer je welke kennis de leerlingen hebben opgedaan over de Indonesische Onafhankelijkheidsoorlog.
Online lesgeven
Als je onverhoopt online moet werken, kan je de klas uiteen laten gaan in breakout rooms. De leerlingen kijken dan zelfstandig hun bron en kunnen in kleiner comité de opdracht uitvoeren. Als de leerlingen klaar zijn met de opdracht, haal je ze weer terug naar de les, en bespreek je de opdracht digitaal klassikaal.
Daarnaast is de opdracht ook in te zetten als huiswerkopdracht, mocht jouw school niet de middelen hebben om devices in te zetten tijdens de les. Aan de hand van de handleiding, die onderaan deze blog gelinkt is, kunnen de leerlingen ook zelfstandig aan de slag. Er is ook een werkblad toegevoegd, zo kunnen de leerlingen gestructureerd aan de slag.
Een foto zegt meer dan duizend woorden. Wat zeggen bewegende beelden dan wel niet? Het is onze ervaring dat filmbeelden buitengewoon aansprekend zijn. Mensen die al tientallen jaren dood zijn, komen op deze manier weer tot leven. Leerlingen vinden het makkelijk, leuk en afwisselend om beeld te analyseren. Het gebruik van filmbeelden als historische bronnen smaakt altijd naar meer.
Is dit iets voor jouw leerlingen? De werkvorm is te vinden op de deze website. De bronnen zijn te bekijken op het YouTube-kanaal van Tijdreizigers. Laat je je leerlingen liever de stem van Martin Luther King of de Duitse keizer Wilhelm II horen? Op het kanaal staat nog meer uniek beeldmateriaal dat in de les te gebruiken is.
Mooi geschreven verhaal
Met duidelijke foto’s en een goede uitleg