Hoe krijgen we empathie terug in de klas?

De samenleving wordt steeds individualistischer. Dat zien we terug op alle niveaus en in alle geledingen. Hand in hand met deze ontwikkeling naar individualisme, zien we een afname van empathie. Leerlingen hebben over het algemeen minder inlevingsvermogen in de ander.

Wat kunnen wij als docenten daar aan doen? Hoe krijgen we empathie terug in de klas en, misschien wel als logisch gevolg daarvan, terug in de samenleving?

Een concreet voorbeeld waarin het gebrek aan empathie zichtbaar wordt, is meidenvenijn: subtiele, vaak onderhuidse vormen van uitsluiting, roddelen en sociaal manipuleren tussen meisjes. Dit gedrag wordt vaak niet direct als pesten herkend, maar heeft wel degelijk grote impact. Door leerlingen bewust te maken van de gevolgen van hun gedrag en empathie actief te trainen, kunnen we dit soort dynamieken doorbreken.

Als docent speel je hierin een sleutelrol. Door het bespreekbaar te maken én praktische handvatten toe te passen, kun je werken aan een veiligere en meer empathische klas.

Empathie vraagt om inzicht

Empathie is het vermogen je in een ander te kunnen verplaatsen en de gevoelens en gedachten van de ander te begrijpen. Om dit te kunnen, heb je inzicht nodig. Een leerling moet begrijpen dat de ander óók een individu is, met eigen gedachten en gevoelens.

Empathie is nuttig: zo helpt het ons om onze gedragingen aan te passen op onze omgeving en op anderen. Zo zal een leerling bij een strenge leerkracht wat minder snel een grapje maken dan bij een docent die een wat minder strenge reputatie heeft. Ook helpt het leerlingen in de omgang met elkaar: zo weet een empathisch kind dat het andere leerlingen niet moet pesten, terwijl een leerling met een gebrek aan empathie wel eens de pestkop van de klas zou kunnen zijn.

Meidenvenijn: een subtiele vorm van pestgedrag

Een specifieke vorm van pestgedrag die vaak over het hoofd wordt gezien, is meidenvenijn. Dit gedrag kenmerkt zich door subtiele, indirecte vormen van uitsluiting, roddelen en manipulatie. Meisjes kunnen hierbij verschillende rollen aannemen, zoals de 'queen bee', de 'wannabe' of de 'sidekick'. Deze dynamiek kan leiden tot een onveilig groepsklimaat en heeft vaak een langdurige impact op het zelfbeeld van de betrokken meisjes.
Een belangrijk onderdeel in het doorbreken van meidenvenijn is het aanleren van empathie. Door leerlingen te leren zich in een ander te verplaatsen, ontstaat er meer begrip en vermindert de kans op kwetsend gedrag. Omdat dit een thema is dat blijvend aandacht verdient, hebben we speciale kletskaarten over empathie ontwikkeld. Deze kaarten helpen je om op een laagdrempelige manier het gesprek aan te gaan in de klas.👉 Je kunt de kletskaarten over empathie hier downloaden.