Zo bouw je een gepersonaliseerde chatbot die jou als docent tijd bespaart  

AI is overal, maar hoe zet je het slim in als docent? Algemene chatbots zoals ChatGPT of Copilot zijn handig, maar missen vaak de context van jouw lessen, school en leerlingen. Ze schrijven bijvoorbeeld te moeilijk, geven te lange antwoorden of gebruiken voorbeelden die niet passen. De oplossing: een chatbot die je zelf inricht met jouw instructies en bronnen. Zo’n gepersonaliseerde chatbot reageert precies in de toon die jij wilt en kan zelfs werken met jouw lesmateriaal. Dat klinkt ingewikkeld, maar het is verrassend simpel én het kan je veel tijd schelen.

Wat is een gepersonaliseerde chatbot?

Een gepersonaliseerde chatbot is een AI-assistent die je helemaal zelf kunt afstemmen op jouw werk. Jij bepaalt hoe de bot reageert: de toon, de stijl en de kennis die hij moet gebruiken. Je zet er als het ware een filter overheen, zodat de bot past bij jouw manier van werken.

Het verschil met een gewone chatbot is duidelijk. Een standaard chatbot geeft vaak lange, ingewikkelde antwoorden en mist de juiste context. Een gepersonaliseerde chatbot reageert veel consistenter en sluit direct aan bij jouw praktijk.

Voorbeelden uit de onderwijspraktijk:

• Je wilt oudermails opstellen, kort en helder, zonder vakjargon. Je chatbot schrijft ze direct in begrijpelijke taal.
• Je bent bezig met een nieuw hoofdstuk. Je chatbot genereert tien toetsvragen die precies op het niveau van jouw klas liggen.
• Je hebt een leerling die moeite heeft met abstracte begrippen. Je chatbot legt het uit alsof hij tegen een tienjarige praat.

Zo’n bot werkt dus niet als vervanging van jou, maar als slimme assistent die tijd bespaart en je werk lichter maakt.

Waarom is dit interessant voor het onderwijs?

Een gepersonaliseerde chatbot klinkt misschien als iets onnodigs, maar in de praktijk kan het je juist veel opleveren! 

Tijdbesparing
Veel taken herhalen zich steeds opnieuw. Denk aan het maken van toetsvragen, het schrijven van oudermails of het voorbereiden van werkvormen. Een chatbot kan dit voor je versnellen. Jij hoeft alleen nog te controleren en bij te sturen.

Minder ruis
Een standaard chatbot geeft vaak te lange of te ingewikkelde antwoorden. Met een gepersonaliseerde bot bepaal jij zelf de toon. Je kiest bijvoorbeeld voor kort, vriendelijk en in B1-taal. Daardoor sluit de output beter aan bij wat je nodig hebt.

Brede inzet
Je kunt je bot op veel manieren gebruiken:

• bij lessen, om opdrachten of extra uitleg te maken,
• bij communicatie, om oudermails of nieuwsbrieven voor te bereiden,
• bij je voorbereiding, om werkvormen of activerende vragen te bedenken.

Gratis

Het kost je geen geld om een eigen chatbot te bouwen. Alleen tijd om hem goed in te richten en te testen. En die investering win je snel terug omdat je bot taken van je overneemt.

Stappenplan: zelf een chatbot bouwen voor in de klas

Het is helemaal niet ingewikkeld om je eigen chatbots te bouwen. Onze tip: ga ermee experimenteren. Probeer en test, alleen dan kom je erachter hoe dit voor jou het fijnste werkt. 

ChatGPT of Gemini?

De mogelijkheden van ChatGPT Projects en custom GPTs van OpenAI kennen veel mensen inmiddels wel. Maar wist je dat Google met LLM Gemini haar eigen variant heeft: Gems? 

En mocht je nog nooit Gemini en/of Gems hebben uitgeprobeerd, dan is er nu een extra reden om dat toch te (her)overwegen. 

Sinds kort kun je namelijk je zelfgemaakte Gems delen, ook dan niet binnen je eigen Google Workspace. Delen met anderen gaat nu net zo eenvoudig als met een bestand in Google Drive. Anders dan bij ChatGPT is daar geen publieke 'store' voor nodig. Bovendien is het (vooralsnog) gratis, hebben Gems een aanzienlijk hogere token-limiet (15.000 tegen 4.096) en kun je met een gratis account langer met een Gem chatten voordat je de limiet bereikt.

Daarnaast is Gems naadloos geïntegreerd in het Google Workspace-ecosysteem en werkt samen met applicaties zoals Gmail, Spreadsheets, Documenten en Google Drive. 

Waarom dit handig is:

• Teams hoeven niet telkens dezelfde AI-chatbot opnieuw op te bouwen.
• Je voorkomt variaties en inconsistenties tussen versies van Gems.
• Meer collega’s, leerlingen of anderen binnen je netwerk of organisatie kunnen profiteren van dezelfde slimme workflows of custom chatbots.

Stap 1: Kies je doel

Begin met de vraag: waar wil je tijd mee besparen? Wil je sneller oudermails opstellen, betere gesprekken met ouders voeren, oefenvragen genereren of leerlingen extra uitleg geven? Hoe concreter je doel, hoe beter jouw chatbot gaat werken.

Voorbeeld: “Ik wil een bot die oudermails altijd kort en duidelijk maakt.” of “Ik wil een bot die tien meerkeuzevragen maakt bij elk hoofdstuk in mijn biologieles.”

Stap 2: Schrijf de instructies

Daarna geef je je chatbot duidelijke aanwijzingen. Zie het als een profielschets. Hoe concreter jij beschrijft hoe de bot moet reageren, hoe beter de resultaten.

Voorbeeld:

“Antwoord altijd kort en vriendelijk.”

“Schrijf in B1-taal.”

“Geef voorbeelden uit de sportwereld.”

“Vat antwoorden samen in maximaal vijf zinnen.”

Door zulke instructies begrijpt de bot beter wat jij wilt. Het voorkomt dat je steeds opnieuw moet corrigeren of aanpassen.

Stap 3: Bouw je chatbot

Er zijn verschillende AI tools waarin je een gepersonaliseerde bot kunt maken. We geven hier instructies voor Gemini en ChatGPT.

A. In Gemini (Gems)

Werk je met Gemini, dan maak je een eigen chatbot via de functie Gems. Dat gaat zo:

• Ga naar https://gemini.google.com/app en log in met je Google-account.
• Klik links in het menu op “Gems verkennen”.
• Kies “Nieuwe Gem”.
• Vul de drie velden in:
  • Naam: kies zelf een naam, dit heeft geen invloed op de werking.
  • Instructies: hier beschrijf je precies hoe jouw chatbot moet reageren. Hoe duidelijker je bent, hoe beter de resultaten.
  • Kennis: upload eventueel tot 10 bestanden, zoals schoolafspraken, PTA’s of lesplannen.
• Test de chatbot in het rechter scherm. Stel vragen alsof je een leerling of ouder bent. Zo zie je meteen hoe de bot reageert.
• Werkt het nog niet zoals je wilt? Pas de instructies aan en test opnieuw.
• Tevreden? Klik rechtsboven op Opslaan → Delen. Zet de toegang op iedereen met de link.
• Kopieer de link en gebruik de chatbot zelf, of deel hem met collega’s en leerlingen.

B. In ChatGPT (Custom GPT’s)

Werk je liever in ChatGPT, dan kun je daar ook eenvoudig je eigen bot bouwen. Dat doe je via de functie Custom GPT’s. Dat werkt min of meer op dezelfde manier als in Gemini.

• Ga naar https://chat.openai.com en log in.
• Klik links in het menu op “GPTs”.
• Kies “Create” of “Maken” (rechtsboven).
• Je kunt nu met ChatGPT chatten en dan zal deze een voorstel doen voor de juiste instructies. Je kunt natuurlijk ook zelf de instructies ingeven. Dat doe je bij “Configureren.”
• Vul de velden in:
  • Naam en beschrijving: kies een herkenbare titel, zodat je bot makkelijk terug te vinden is.
  • Instructies: schrijf duidelijk hoe jouw bot zich moet gedragen. Bijvoorbeeld: “Schrijf altijd in B1. Leg uit alsof je praat tegen een leerling uit groep 8. Gebruik korte voorbeelden.
  • Kennis: upload eventueel documenten of lesmateriaal (zoals een PTA, een Word-bestand of een PowerPoint). Zo kan je bot antwoorden geven die aansluiten bij jouw vak.
• Klik op Voorbeeld testen om te zien hoe de bot reageert. Stel vragen alsof je een ouder of leerling bent.
• Pas de instructies aan totdat de antwoorden kort, duidelijk en bruikbaar zijn.
• Klaar? Zet de GPT op privé als je hem alleen zelf wilt gebruiken. Of deel de link met collega’s en leerlingen als je anderen ook toegang wilt geven.

Tip: je kunt dus ook eerst met AI sparren over wat de beste instructies voor jouw bot zijn. Door te delen wat je wilt gaan maken en wat je doel ermee is, helpt de tool je met het formuleren van de meest effectieve instructies.

Stap 4: Test en verbeter

Als je bot klaar is, begint het echte werk: testen. Stel vragen alsof je een ouder, leerling of collega bent. Kijk goed naar de antwoorden: zijn ze duidelijk, kort genoeg en in de juiste toon?

Vaak merk je bij de eerste tests dat er nog iets mist. Dat is normaal. Pas je instructies aan en probeer het opnieuw. Zie het als een iteratief proces: testen → aanpassen → weer testen. Hoe vaker je dit doet, hoe beter de bot aansluit op jouw praktijk.

Stap 5: Gebruik en deel

Tevreden met het resultaat? Dan kun je de bot gaan inzetten. Je kunt hem zelf gebruiken voor je voorbereiding, maar ook eenvoudig delen met anderen. Kopieer de link en zet die bijvoorbeeld in een Teams-kanaal of Google Classroom. Zo kunnen collega’s of leerlingen er ook mee werken.

Op die manier wordt jouw chatbot niet alleen jouw assistent, maar een hulpmiddel voor het hele team of de klas.

Voorbeelden die je morgen kunt maken

Een eigen chatbot bouwen klinkt misschien als een erg ingewikkeld proces, maar je kunt klein beginnen. Hieronder vind je voorbeelden die je direct kunt toepassen en waar je morgen al in de klas mee aan de slag kunt gaan.

Voor lessen

• Maak een chatbot die automatisch tien formatieve vragen bedenkt bij het hoofdstuk dat je behandelt. Zo heb je snel extra oefenmateriaal klaar.
• Richt een “AI-docent” in per thema. Leerlingen kunnen die gebruiken om moeilijke begrippen nog eens uitgelegd te krijgen, maar dan in hun eigen woorden.
• Gebruik een bot die suggesties geeft voor differentiatie. Zo kun je snel ideeën krijgen om sterke leerlingen meer uitdaging te geven of juist extra ondersteuning te bieden aan wie dat nodig heeft.

Voor oudercommunicatie

• Laat een chatbot oudermails herschrijven in jouw toon. Kort, vriendelijk en duidelijk, zodat ouders meteen begrijpen wat je bedoelt.
• Stel een bot in die veelgestelde vragen van ouders beantwoordt, zoals schooltijden, excursies of regels rond ziekmelden. Dit bespaart je herhaalde uitleg en scheelt mailtjes.
• Maak een bot die je helpt met het voorbereiden van oudergesprekken, zoals het maken van samenvattingen of het oefenen van gespreksscenario’s. 

Voor lesvoorbereiding

• Bouw een bot die toetsvragen genereert, inclusief meerkeuzeopties. Jij hoeft alleen te selecteren wat bruikbaar is.
• Gebruik een chatbot om snel bronnen of actuele voorbeelden te vinden bij een thema. Handig als je je les wilt koppelen aan wat er nu in de wereld speelt.
• Maak een bot die jouw lesdoelen vertaalt naar concrete werkvormen. Bijvoorbeeld: “Bedenk drie activerende werkvormen bij dit doel.”

Met dit soort bots haal je meteen praktische winst. Je hoeft er geen expert voor te zijn, alleen duidelijk zijn in wat je wilt. Oefen ermee en zie wat het voor je kan doen! 

Tips om het goed te doen

Een eigen chatbot maken is niet moeilijk, maar er zijn wel een paar dingen die het verschil maken tussen een handige assistent en een rommelige bot. Neem deze tips mee voordat je begint.

Houd het klein

Kies één taak per chatbot. Een bot die alleen oudermails schrijft, werkt beter dan een alles-in-één-bot die ook toetsvragen maakt en lesvoorbereiding doet. Hoe specifieker je doel, hoe beter de resultaten.

Test veel

Je ziet pas of je instructies goed werken als je de bot vaak uitprobeert. Stel vragen alsof je een ouder, leerling of collega bent. Pas de instructies steeds een beetje aan tot je tevreden bent.

Begin zonder bestanden

Je hebt niet meteen documenten nodig. Vaak werkt een chatbot al prima met alleen duidelijke instructies. Voeg bestanden pas toe als de bot iets mist of te algemeen blijft.

Goede instructies = goede antwoorden

De kwaliteit van je output hangt altijd af van je input. Hoe beter jij omschrijft wat de bot moet doen, hoe bruikbaarder de antwoorden zijn.

Een slimme klassenassistent altijd bij de hand

Een gepersonaliseerde chatbot bouwen is eenvoudiger dan je denkt. Het kost je niets en de mogelijkheden zijn groot. Hoe specifieker jij de instructies maakt, hoe beter de bot jou kan helpen.

Natuurlijk maak jij nog steeds zelf je lessen en materialen. Maar met een chatbot gaat het proces sneller en makkelijker. Zo houd je meer tijd en energie over voor het begeleiden van je leerlingen. Welke chatbot zou jou morgen al tijd besparen?