Schoolbeleid voor generatieve AI: richtlijnen voor veilig, bewust en toekomstgericht gebruik
Zo ontwikkel je als school een doordachte aanpak voor het gebruik van AI in de klas
Generatieve AI maakt steeds vaker deel uit van het dagelijks leven van leerlingen. Thuis gebruiken ze tools zoals ChatGPT of Copilot om teksten te schrijven, vragen te stellen of ideeën op te doen. Het gebruik van deze technologie stopt niet zodra ze het schoolplein oplopen. Juist daarom is het belangrijk dat scholen duidelijke afspraken maken: niet alleen om risico’s te beperken, maar vooral om richting te geven aan hoe je AI op een zorgvuldige en betekenisvolle manier kunt inzetten in het onderwijs. In dit blog vind je praktische handvatten voor scholen in het primair en voortgezet onderwijs.
AI in het onderwijs
Leren is en blijft een menselijk proces. Kinderen ontwikkelen zich niet alleen door informatie op te nemen, maar juist door interactie: met hun leraar, met klasgenoten, met de wereld om hen heen. Ze stellen vragen, maken fouten, krijgen feedback en leren vooral door samen te werken. Dat maakt onderwijs zoveel meer dan kennisoverdracht.
Tegelijkertijd is intelligentie (AI) inmiddels een vanzelfsprekend onderdeel van de wereld van leerlingen. Ze gebruiken AI tools zoals ChatGPT, Copilot of Gemini om teksten te schrijven, ideeën op te doen, of lastige vragen te stellen. En dat doen ze thuis, op hun telefoon, bij het maken van huiswerk — soms zelfs zonder dat docenten of ouders het weten. AI is niet iets dat je buiten de school kunt houden. Het is er al. En dus vraagt het om erkenning en richting. Je kunt het niet negeren, verbieden of afschuiven; je moet het begeleiden.
Ook vanuit beleid groeit die urgentie. De Europese AI Act, die stapsgewijs van kracht wordt, onderstreept het belang van transparantie, veiligheid en verantwoord gebruik van AI — óók in het onderwijs. Dit betekent dat scholen bewust moeten kiezen hoe ze met AI omgaan: welke toepassingen zijn gewenst? Welke juist niet? En hoe voorkom je dat technologie de regie overneemt van het echte leren?
Gebruik AI dus als hulpmiddel. Laat het extra oefenstof genereren, ideeën aandragen of brainstormen ondersteunen. Maar stel altijd de vraag: wat brengt dit ons als mensen? Wat gebeurt er als we het zonder doen? En wat missen we als we het wel inzetten?
Zodra je die vragen samen bespreekt binnen je team én met je leerlingen, ontstaat er bewustwording. Niet over de tool op zich, maar over wat goed onderwijs is. Want daarin blijft de mens altijd centraal staan.
Houd de controle bij de school
AI kan veel werk uit handen nemen. Zeker voor drukbezette docenten is het verleidelijk om gebruik te maken van automatische correctie of gegenereerde lesideeën. Maar gemak mag niet de boventoon voeren. Zie AI liever als een stagiair: iemand die je kunt laten meedenken en ondersteunen, maar die nog begeleiding nodig heeft, gecontroleerd moet worden en niet altijd zelfstandig betrouwbare keuzes maakt. De eindverantwoordelijkheid blijft bij de leraar.
Als school kun je samen bepalen: wanneer gebruiken we AI? En waarvoor juist niet? Die gesprekken zijn waardevol. Ze brengen je bij de kern van je visie op leren. Op die manier gebruik je technologie op een manier die past bij wat je als school belangrijk vindt.
Begrijp wat AI wel én niet is
Veel mensen denken dat AI slim is. Maar dat is niet zo. AI doet voorspellingen. Het kiest het volgende woord of beeld op basis van waarschijnlijkheid, niet op basis van begrip. Het begrijpt niet wát het zegt. En daarom kunnen de antwoorden soms misleidend zijn – of zelfs volledig onjuist.
Leraren én leerlingen moeten dus weten wat ze doen als ze AI gebruiken. Een les waarin je samen test hoe ChatGPT reageert op dezelfde vraag, maar anders geformuleerd, kan al veel inzicht geven. Zo ontstaat een houding van nieuwsgierigheid en kritisch denken. Niet alles geloven wat er staat – en zelf blijven nadenken.
Er zijn bovendien manieren om AI betere, betrouwbaardere antwoorden te laten geven – zonder verzonnen bronnen of feitelijke fouten. Zowel docenten als leerlingen moeten leren hoe je heldere, specifieke vragen stelt en hoe je resultaten controleert,. Zelfs de instellingen van AI-tools kun je vaak aanpassen om betere antwoorden te krijgen – maar hoe dat precies werkt, vraagt om verdieping.
Herken en voorkom vooroordelen
Elke AI-toepassing is gebouwd op bestaande gegevens. Die gegevens komen vaak uit openbare bronnen, die niet altijd even betrouwbaar zijn. Daardoor kan AI stereotypen versterken. Denk aan genderrollen in teksten of culturele eenzijdigheid.
Door kritisch te kijken naar de uitkomsten van AI en te bespreken wat er wel én niet klopt, leren leerlingen en leraren samen. En dat maakt AI meteen een waardevolle gespreksstarter: over gelijkheid, betrouwbaarheid en ethiek in de digitale wereld.
Wees voorzichtig met persoonlijke informatie
Zonder dat je het doorhebt, geef je veel weg aan een AI-systeem. Een naam, een dilemma waarmee je zit, een verwijzing naar de school – het lijkt onschuldig, maar je weet niet waar die gegevens terechtkomen. En dat is een risico, zeker als het om leerlingen gaat.
Maak daarom binnen het team duidelijke afspraken over wat je wel en niet deelt. Gebruik veilige, goedgekeurde toepassingen. Ouders verwachten terecht dat de school zorgvuldig met informatie omgaat.
Zorg ook dat je leerlingen zich hiervan bewust worden. Een laagdrempelige en leerzame activiteit: laat ze ChatGPT, Claude of Gemini vragen wat deze tools al over hen weten. Je zult verbaasd zijn hoeveel persoonlijke antwoorden eruit komen. Zet deze oefening in als startpunt voor een gesprek over digitale voetafdruk, privacy en eigenaarschap.
Gebruik AI bewust en met een doel
Zomaar AI inzetten omdat het kan, is geen strategie. Beter is om telkens te starten bij de vraag: wat willen we dat onze leerlingen leren? En pas daarna: kan AI ons daarbij helpen, of juist niet?
In een les begrijpend lezen kan AI een waardevolle aanvulling zijn, bijvoorbeeld bij het maken van samenvattingen. Laat je leerlingen eerst zelf een samenvatting schrijven van een tekst. Vervolgens voer je dezelfde tekst in bij een AI-tool zoals ChatGPT. Vergelijk daarna klassikaal de verschillende versies: wat heeft de leerling goed opgepikt, wat is over het hoofd gezien, en wat mist er juist in de AI-versie?
Daarnaast kun je AI inzetten om te differentiëren bij begrijpend lezen — zowel op niveau als op interesse. Denk aan het genereren van alternatieve teksten over hetzelfde onderwerp, aangepast aan het leesniveau van de leerling of toegespitst op wat hem of haar boeit. Zo vergroot je de betrokkenheid én het leerrendement.
Ook bij creatieve schrijfopdrachten kan AI het proces ondersteunen. Laat de tool een suggestie geven voor een verhaalopzet, personage of eerste alinea. Dat helpt leerlingen die moeite hebben om op gang te komen. Maar daarna geldt: de leerling gaat zélf aan de slag.
Zorg voor openheid en duidelijkheid
Een leerling die niet weet wat wel of niet mag, voelt zich onzeker – of benut juist de ruimte die onduidelijkheid biedt. Ee docent die niet goed weet hoe AI-gebruik beoordeeld moet worden, komt al snel in de knel: hoe ga je er eerlijk mee om?
Bespreek als team hoe je omgaat met het gebruik van AI in werkstukken en opdrachten. Benoem drie niveaus: helemaal niet toegestaan, beperkt toegestaan (bijvoorbeeld alleen voor brainstormen), of volledig toegestaan met verantwoording. Als je die kaders duidelijk communiceert, weet iedereen waar hij aan toe is.
Blijf investeren in de ontwikkeling van docenten
AI verandert niet alleen het klaslokaal, maar ook het vak van de docent. Er komen nieuwe mogelijkheden bij – én nieuwe verantwoordelijkheden. Hoe zorg je ervoor dat je als professional meegroeit?
Organiseer studiedagen, nodig experts uit of maak ruimte voor intervisie. Laat collega’s elkaar inspireren. En bied ook tijd: om te oefenen, te twijfelen, opnieuw te proberen. Want goed onderwijs begint bij docenten die zich zeker voelen in hun vak.
Geef leerlingen een stem in het gesprek over AI
Leerlingen gebruiken AI thuis vaak zonder er al te veel bij na te denken. Ze laten een tekst herschrijven, stellen een vraag of genereren een samenvatting. Maar wat vinden ze daar eigenlijk van? Wat merken ze zelf aan het effect op hun leren?
Door leerlingen te betrekken bij het maken van afspraken over AI, geef je ze verantwoordelijkheid. En je leert hen om na te denken over technologie, over grenzen en over eigenaarschap. Dat is minstens zo waardevol als de tool zelf.
Zorg dat AI beleid op school meebeweegt
AI is geen statisch verschijnsel. De ontwikkelingen volgen elkaar snel op. Nieuwe tools, aangepaste regels, andere wensen. Dat betekent dat beleid ook dynamisch moet zijn. Wat vandaag werkt, is morgen misschien niet meer passend.
Zorg ervoor dat je als school regelmatig evalueert: zijn onze afspraken nog actueel? Sluiten ze aan bij de praktijk? Hebben we nieuwe ervaringen opgedaan die om aanpassing vragen?
Blijf toetsen wat werkt en wat niet
Technologie lijkt vaak veelbelovend, maar de werkelijkheid is soms weerbarstig. Wat in theorie handig is, blijkt in de klas verwarrend. Wat voor de ene groep goed werkt, past niet bij een andere klas.
Blijf daarom toetsen: wat levert het op? Wat vinden leerlingen ervan? Wat zien we in de resultaten – maar ook in motivatie, creativiteit of samenwerking? En wat laten we weer los, omdat het niet brengt wat we hoopten?
Zo houd je als school regie, en blijf je trouw aan je pedagogische en didactische uitgangspunten.
Betrek ouders en de buitenwereld
AI roept vragen op. Ook buiten school. Ouders maken zich zorgen of zijn juist enthousiast. Organiseer ouderavonden over technologie in de klas. Laat leerlingen hun ervaringen delen. Nodig een expert uit om een workshop te geven. Op die manier wordt AI niet iets technisch, maar een onderwerp van gesprek. Dat vergroot het vertrouwen – en verbindt de school met de samenleving.
Betrek ouders en de buitenwereld
AI is niet iets wat je buiten de school kunt houden. Leerlingen gebruiken het sowieso – in hun vrije tijd, bij het maken van huiswerk, of zelfs in de les. Dat maakt het noodzakelijk dat scholen duidelijke keuzes maken. Niet vanuit controle, maar vanuit visie. Niet met angst, maar met nieuwsgierigheid en zorgvuldigheid.
Goed onderwijs vraagt om bewust omgaan met technologie. Om ruimte voor experiment én voor grenzen. Als we samen blijven praten, leren en bijstellen, maken we van AI geen bedreiging – maar een bondgenoot.
Een bondgenoot die alleen werkt als wij als mensen het gesprek blijven voeren. Elke dag opnieuw. Op school, in de klas, en daarbuiten.
Hulp nodig bij AI-beleid op school? Wij staan klaar.
Elke school is anders – en dat vraagt om maatwerk. Misschien staan jullie nog aan het begin van het gesprek over AI, of zijn er al concrete vragen over beleid, visie of toepassing in de klas. Waar je ook staat: wij denken graag met je mee. Over heldere afspraken, over een goede visie binnen het team, en over praktische manieren om AI bewust en verantwoord in te zetten.
Neem gerust contact met ons op. We helpen je graag verder – met kennis, advies en vooral: een mensgerichte blik op technologie in het onderwijs.
De zomervakantie is heilig voor veel docenten – en terecht.
Even opladen, niks moeten, tijd voor jezelf.
Maar soms… is het ook fijn om iets te doen omdat het kan, niet omdat het moet.
Daarom hebben we twee fijne opties – in jouw tempo óf samen met je team, wanneer het uitkomt:
1. De Zomerschool – bijscholen op jouw moment
100% online, flexibel te volgen in je eigen tijd
→ Bekijk hier het aanbod
Je kunt meteen beginnen – maar geen haast.
Ook na de zomer houd je toegang tot al het lesmateriaal én updates.
Wél nu profiteren van het zomertarief?
Dan is dit hét moment om in te schrijven.
0 comments