Share
Burgerschapsonderwijs is erg belangrijk om van onze leerlingen verantwoordelijke en actieve burgers te maken. Veel docenten zien het echter ook als een extra last. In dit artikel bespreken we hoe je burgerschap kunt integreren in verschillende vakken, zoals geschiedenis en Nederlands, zonder dat dit je te veel extra tijd kost.
Wat is burgerschapsonderwijs?
Burgerschapsonderwijs richt zich op het voorbereiden van leerlingen om actieve en verantwoordelijke burgers te zijn binnen de samenleving. Het gaat niet alleen om kennis van staatsinrichting en maatschappelijke structuren, maar ook om het ontwikkelen van belangrijke vaardigheden zoals kritisch denken, empathie en het vermogen om met anderen samen te werken en te leven.
Het geven van burgerschapsonderwijs kan een uitdaging zijn
Veel docenten ervaren het geven van burgerschapsonderwijs als een uitdaging. Misschien heb jij dit ook wel. Het brengt extra werk met zich mee, vooral omdat het lijkt alsof dit onderwijs bovenop je reguliere takenpakket komt. Samen met de druk die je al voelt om alle onderwijsdoelen te halen, kun je dat als lastig ervaren.
Maar, als je burgerschap effectief zou kunnen integreren in andere lessen en vakken, zou dat wellicht een hele mooie oplossing zijn. Daar gaan we verderop in dit artikel dieper op in. Maar nu eerst: wat is burgerschapsonderwijs precies en waarom is het belangrijk?
Wat houdt burgerschapsonderwijs in?
Burgerschapsonderwijs is meer dan alleen het leren over de maatschappij. Het richt zich op het ontwikkelen van kernthema’s zoals democratie, mensenrechten en sociale verantwoordelijkheden. Je leert je leerlingen hoe ze kritisch en ethisch kunnen denken over diverse maatschappelijke vraagstukken. Het doel is om ze niet alleen kennis bij te brengen, maar ze ook te vormen tot actieve en betrokken burgers die op hun eigen manier een bijdrage leveren aan de samenleving.
Het belang van burgerschapsonderwijs
Burgerschapsonderwijs speelt een belangrijke rol in het vormen van je leerlingen richting weloverwogen, verantwoordelijke burgers. Door leerlingen les te geven over burgerschap geef je ze de tools in handen om bewuste keuzes te maken en actief bij te dragen aan de samenleving. Zo snappen ze beter hoe de maatschappij in elkaar zit, hoe beslissingen op maatschappelijk en politiek niveau worden genomen en welke invloed zij hier zelf op kunnen uitoefenen.
Maak burgerschap onderdeel van elk vak
Een mogelijk oplossing voor de uitdaging om burgerschap te geven is dus: het integreren van burgerschapsdoelen in verschillende vakken. Dat hoeft niet te betekenen dat je extra werk op je neemt. Je kunt burgerschapsthema's namelijk prima verweven in de bestaande lesplannen en opdrachten. Dit maakt je onderwijs rijker en relevanter voor de leerlingen.
Praktische aanpak van burgerschapsonderwijs
Wil je aan de slag met het integreren van burgerschap in andere vakken? Begin met het bekijken van je huidige lesmateriaal en vraag jezelf af: "Hoe kan dit onderwerp bijdragen aan het begrip van burgerschap?" Bijvoorbeeld, in geschiedenislessen kun je discussies initiëren over de impact van historische gebeurtenissen op de moderne samenleving. In taallessen kun je teksten kiezen die sociale kwesties behandelen, wat niet alleen begrijpend lezen bevordert, maar tegelijk het kritisch denken over maatschappelijke thema's.
Door op deze manier te werk te gaan, gebruik je bestaande lesmomenten om belangrijke burgerschapsvaardigheden te ontwikkelen zonder extra lessen te plannen. Dit maakt het makkelijker om burgerschap een effectief onderdeel van je onderwijs te maken.
Voorbeelden van burgerschap in andere vakken of lessen
Hieronder geven we je voor een aantal vakken concrete voorbeelden om burgerschap te integreren in de lessen.
Burgerschap in de geschiedenisles
In de geschiedenislessen heb je een unieke kans om burgerschap levend te maken door historische gebeurtenissen te koppelen aan hedendaagse maatschappelijke thema's. Hieronder staan enkele manieren waarop je dat kunt doen:
Vergelijken van tijdsperioden: Gebruik belangrijke historische momenten, zoals de Franse Revolutie of de burgerrechtenbeweging, om discussies te starten over actuele thema's zoals democratie en mensenrechten. Vraag je leerlingen bijvoorbeeld hoe deze historische momenten zich verhouden tot de huidige strijd voor gelijkheid en rechtvaardigheid.
Case studies: Bespreek specifieke gebeurtenissen of figuren uit de geschiedenis en onderzoek hun invloed op de moderne samenleving.
Debatten en discussies: Organiseer klassikale debatten over historische beslissingen en de lange-termijn effecten ervan. Moedig leerlingen aan om kritisch na te denken over hoe verschillende keerpunten de wereld hebben gevormd waarin ze nu leven. Op deze manier help je leerlingen de geschiedenis te begrijpen en ook hun plaats en verantwoordelijkheden binnen de samenleving in perspectief te zien.
Burgerschap integreren in taalonderwijs
In taallessen kun je de lessen verrijken door teksten te kiezen die burgerschapsthema's raken. Dit kan in elk taalvak, of je nu Nederlands, Engels of een andere taal doceert. Hieronder staan enkele effectieve manieren om dit aan te pakken:
Begrijpend lezen: Kies teksten die sociale, politieke of culturele onderwerpen behandelen. Dit kunnen artikelen zijn over actuele gebeurtenissen, biografieën van belangrijke maatschappelijke figuren, of fictieve werken die morele en ethische vraagstukken aansnijden. Gebruik deze teksten als basis voor begrijpend lezen. Stel vragen die leerlingen aanzetten tot dieper nadenken over de inhoud en de bredere maatschappelijke context.
Discussie en debat: Organiseer klassikale discussies of debatten over de thema's in de teksten. Hierdoor gaan leerlingen kritisch nadenken en worden ze gedwongen een mening te formuleren en deze te onderbouwen. En dat is belangrijk voor de ontwikkeling van hun moreel besef en burgerschapsvaardigheden.
Burgerschap in de wetenschaps- en techniekles
Ook in de wetenschapslessen en de technieklessen kun je burgerschap op een mooie manier meenemen in de lesstof. Denk aan:
Discussie over actuele ontdekkingen: Behandel nieuwe wetenschappelijke doorbraken niet alleen vanuit een technisch oogpunt, maar bespreek ook de ethische implicaties ervan. Denk bijvoorbeeld aan de gevolgen van genetische modificatie of AI-technologieën.
Casestudies: Gebruik specifieke voorbeelden uit de geschiedenis of recente gebeurtenissen om te laten zien hoe wetenschap invloed heeft op de maatschappij. Bespreek de verantwoordelijkheden van wetenschappers.
Rolspelen en scenario's: Organiseer activiteiten waar leerlingen in de rol van verschillende stakeholders kruipen, zoals wetenschappers, beleidsmakers, en het publiek, om een wetenschappelijk dilemma te bespreken.
Burgerschap in kunst-, handvaardigheid- en tekenles
Kunstlessen, of bijvoorbeeld ckv, bieden mooie kansen om burgerschap en cultureel bewustzijn te bevorderen. Denk maar eens aan de volgende voorbeelden:
Community kunstprojecten: Organiseer projecten waarbij leerlingen samenwerken om kunst te creëren die gemeenschapskwesties belicht, zoals milieuactivisme of sociale gerechtigheid. Dit kan variëren van muurschilderingen in de buurt tot digitale mediacampagnes.
Culturele studieprojecten: Laat leerlingen kunstwerken maken geïnspireerd door verschillende culturen en tijdperken. Vraag ze om de geschiedenis en betekenis achter de kunst te onderzoeken en te presenteren.
Interactieve kunstinstallaties: Leerlingen kunnen interactieve installaties creëren die anderen uitnodigen om deel te nemen aan een dialoog over belangrijke maatschappelijke thema's. Dit kan bijvoorbeeld door middel van kunst die reageert op de aanwezigheid van de kijker of vraagt om input van de gemeenschap.
Burgerschap integreren in diverse andere vakken
Burgerschap kun je nog in veel andere vakken integreren. We geven hieronder nog een paar voorbeelden:
Rekenles: Gebruik statistieken over maatschappelijke thema’s zoals inkomensverdeling of klimaatverandering om rekenvaardigheden te oefenen en bewustzijn te kweken.
Economieles: Behandel economische theorieën in het licht van duurzaamheid en ethische handelspraktijken, en discussieer over de impact van economische keuzes op de samenleving.
Godsdienst: Vergelijk ethische principes tussen verschillende religies en culturen om tolerantie en begrip te bevorderen.
Biologie: Bespreek de ethiek van genetische modificatie of de impact van menselijk gedrag op ecosystemen om leerlingen bewust te maken van hun rol in de natuurlijke wereld.
Zo zie je maar: burgerschap kan in vrijwel alle lessen een plekje.
Praktische tips om burgerschapsonderwijs in andere lessen te integreren
Tot slot geven we je graag nog wat algemene tips om het burgerschapsonderwijs succesvol in andere lessen te integreren.
Het is altijd een goed idee de burgerschapsdoelen aan bestaand lesmateriaal te koppelen. Gebruik thema's uit je huidige curriculum om burgerschap te onderwijzen. Bijvoorbeeld, als je een historisch figuur behandelt, bespreek dan ook hun invloed op burgerrechten en maatschappelijke veranderingen.
Maak daarnaast zoveel mogelijk gebruik van actuele gebeurtenissen. Laat leerlingen nieuwsartikelen lezen en hierover discussiëren in de context van burgerschap. Hierdoor krijgen ze meer kennis van de wereld en ontwikkelen ze hun moreel besef.
Ook project gestuurd leren kan goed helpen. Organiseer projecten waarbij leerlingen onderzoek doen naar lokale of globale kwesties. Dit kan variëren van milieubehoud tot sociale gerechtigheid.
Vraag de leerlingen ook reflectieve opdrachten te maken, zoals essays of presentaties, over hoe bepaalde thema’s hen persoonlijk raken. Hierover kun je vervolgens gezamenlijk in discussie.
Extra tip: gebruik Nieuwstool om leerlingen zelf een krant te laten maken. Een leuke toevoeging op burgerschapsonderwijs, waar je verschillende kanten mee op kunt.
De kracht van integraal burgerschapsonderwijs
Het integreren van burgerschap in andere lessen is dus een hele mooie manier om burgerschapsonderwijs te geven. Op deze manier hoeft het jou als docent ook niet te veel extra tijd te kosten. Je moet vooraf goed nadenken op welke manieren je burgerschap kunt koppelen aan de andere lesstof. Maar er is altijd wel een haakje te vinden of te bedenken waarmee je kunt werken.
Probeer het eens een tijdje en laat ons weten hoe het gaat!
Trainingen Identiteitscirkels, ChatGPT, Escape the classroom,
Burgerschap bouwers, Mentor Meesters en Mediawijsheid
nu met subsidie GRATIS bij jou op school.