Spelend leren: waarom het werkt, ook in het VO en MBO
“Spelend leren? Dat is toch iets voor de onderbouw?” Die opmerking hoor je vast weleens. Of denk je zelf ook: leuk hoor, maar niet voor mijn klas. Pubers in het VO? Mbo-studenten met een volle stageplanning? Die zitten toch niet te wachten op een spelletje? Niets is minder waar. Spelend leren zorgt voor betrokkenheid, samenwerking en meer leerplezier. Juist bij jongeren die soms moeilijk te motiveren zijn. Het maakt theorie tastbaar en activeert het brein op een andere manier dan een uitleg of toets dat doet.
Wat is spelend leren eigenlijk?
Spelend leren betekent dat je leerlingen laat leren door te doen. Ze gaan actief aan de slag met lesstof, vaak in een speelse of interactieve vorm. Denk aan samenwerken, proberen, fouten maken en opnieuw proberen. Dat zorgt niet alleen voor meer betrokkenheid, maar ook voor beter begrip.
Let op: het gaat niet om ‘een leuk spelletje tussendoor’. Doelgericht spelend leren heeft altijd een duidelijk leerdoel. Het spel is geen afleiding, maar juist een manier om de inhoud beter te laten landen.
Er zijn veel vormen van spelend leren. Denk aan:
een escape room over klimaatverandering waarbij leerlingen raadsels oplossen met aardrijkskundekennis,
een bordspel waarbij begrippen uit economie terugkomen in elke beurt,
een digitale game waarin je studenten door een zorgsituatie loodst,
of een simulatie waarin leerlingen de rol van politicus of ondernemer aannemen.
De lesstof zit in het spel zelf. En dat maakt leren ineens veel actiever, leuker en effectiever.
Juist in het VO en MBO werkt spel
Misschien denk je: mijn leerlingen zijn taakgericht. Ze willen weten wat ze moeten doen, en dan snel weer door. Klopt. Maar ze zijn ook snel afgeleid. Zeker als de stof abstract is of weinig aansluit bij hun belevingswereld.
Juist daarom werkt spelend leren in het VO en MBO zo goed. Het maakt lesstof tastbaar. Het daagt leerlingen uit om actief mee te doen, in plaats van alleen te luisteren of opdrachten in te vullen.
Denk aan een klas die via een escape room begrippen uit biologie of techniek moet toepassen om een code te kraken. Je ziet dan hoe leerlingen overleggen, verbanden leggen en écht willen snappen wat er staat, want ze willen die code oplossen.
Of neem een simulatiespel in het MBO Zorg & Welzijn. Studenten oefenen gesprekken met patiënten in een veilige setting. Ze denken na over hun houding, reageren op onverwachte situaties en reflecteren daarna op hun keuzes.
In beide voorbeelden gaat het om leren door te doen. Niet los van de praktijk, maar middenin.
“Ja maar…” - herkenbare bezwaren (en waarom ze niet kloppen)
“Ja maar…” - herkenbare bezwaren (en waarom ze niet kloppen)
“Daar hebben we geen tijd voor.”
Dat hoor je vaak. Maar spelend leren hoeft geen hele les te duren. Een goed spel maakt de les juist efficiënter. Leerlingen snappen sneller wat je bedoelt, omdat ze het zelf ervaren. En je hoeft minder uit te leggen of te herhalen.
“Mijn leerlingen doen niet mee.”
Dat ligt meestal niet aan het spel, maar aan hoe het is vormgegeven. Een goed spel maakt nieuwsgierig, zet aan tot actie en geeft leerlingen een duidelijk doel. Laat ze samenwerken, kiezen of zelfs iets bouwen. Dan gaan ze vanzelf aan.
“Het is niet serieus genoeg.”
Natuurlijk, het ziet er misschien speels uit. Maar kijk naar het effect: leerlingen die gemotiveerd zijn, de stof toepassen en het beter onthouden. Dáár gaat het om. En zeg nou zelf: liever een leerling die spelend leert, dan eentje die passief afhaakt.
“Ik ben geen spelontwerper.”
Dat hoeft ook niet. Er zijn kant-en-klare formats, zoals escape rooms of simulaties die je direct kunt gebruiken. Je kunt ook een training volgen of klein beginnen met een quiz of klassenspel. Je staat er niet alleen voor.
Doet jouw team genoeg met spelend leren?
Spelend leren is een krachtige én leuke manier om leerlingen te activeren. Een goed spel zorgt voor betrokkenheid én waardevolle gesprekken.
Wil jij leren hoe je zelf een escape room kunt maken rond burgerschapsthema’s?
Met de training Escape Spel Burgerschap – TALK leer je het stap voor stap.
Goed nieuws: dankzij de subsidie burgerschap is deze training nu gratis op school aan te bieden!
Mail ons voor info: [email protected]
Zo begin je zelf met spelend leren
Je hoeft het niet groot aan te pakken. Begin klein. Een eenvoudige quiz aan het eind van je les. Een klassenspel om voorkennis op te halen. Of een mini-escape room waarin leerlingen binnen 10 minuten een probleem oplossen met behulp van de leerstof.
Gebruik wat er al is. Er zijn volop kant-en-klare spellen en formats die je kunt inzetten. En er zijn trainingen waarin je leert hoe je zo’n spel maakt, stap voor stap. Je hoeft het echt niet allemaal zelf uit te vinden.
Een paar tips:
- Start met het leerdoel. Wat moeten je leerlingen kennen of kunnen?
- Kies een passende vorm. Past een spel bij dit onderwerp? En hoe actief wil je dat leerlingen zijn?
- Reflecteer achteraf. Vraag wat ze geleerd hebben, wat goed ging en wat beter kon. Zo maak je het leerzaam én betekenisvol.
Voor je het weet, wil je niet anders meer.
Spelend leren is toekomstgericht
Spelend leren past perfect bij de vaardigheden die jouw leerlingen straks nodig hebben. Samenwerken. Creatief denken. Problemen oplossen. Reflecteren. Dat zijn geen bijzaken meer, maar kernkwaliteiten in het mbo en in het leven daarna.
Als je spelend leren inzet, geef je leerlingen meer eigenaarschap. Ze moeten zelf keuzes maken, fouten herkennen en hun aanpak bijstellen. Je ziet ze groeien in zelfstandigheid én betrokkenheid.
En eerlijk is eerlijk: het geeft jou ook meer plezier. Want een klas die actief meedoet, die lacht, overlegt en leert tegelijk, dat geeft energie. Zeker als je ziet dat de stof echt blijft hangen.
Kortom: spelend leren is niet alleen van nu. Het bereidt leerlingen voor op straks.
Voorbeelden die je zo kunt gebruiken
Voor het PO:
LEGO & Rekenen: Bouw je eigen stad
Groep 3-5
Laat leerlingen in groepjes een stad bouwen met LEGO-blokjes. Elk gebouw moet voldoen aan specifieke rekenkundige eisen, zoals:
- Een toren van 12 blokjes hoog.
- Een brug van 15 cm lang.
- Een huis met een oppervlakte van 24 cm².
Zwaartekracht & Knutselen: De vallende parachute
Groep 4-6
Leerlingen knutselen een parachute met materialen zoals plastic zakken, touwtjes en paperclips. Vervolgens laten ze deze van verschillende hoogtes vallen en meten ze de tijd tot landing.
Escape the Classroom Spellenpakket
Groep 4-8
Voor een breder aanbod aan escape rooms kun je het Escape the Classroom Spellenpakket inzetten. Dit pakket bevat vijf verschillende spellen, waaronder:
- Ontdek de tijd – Klokkijken (groep 4/5)
- Citotoets – Spelend oefenen (groep 8)
- Zelfstandig naar school – Verkeersveiligheid (groep 7/8)
- Verdwaald in het bos – Dieren (groep 5/6)
- Robots 2040 – Burgerschap (groep 7/8)
Voor het VO:
Escape room voor biologie: Laat leerlingen in groepjes werken aan puzzels over het menselijk lichaam. Elk goed antwoord levert een code op. Pas als ze alle onderdelen begrijpen - van bloedsomloop tot spijsvertering - kunnen ze ontsnappen.
Taalspel in de klas: Speel een ‘woordenslag’ waarbij leerlingen zo snel mogelijk zinnen moeten maken met moeilijke woorden uit de les. Zo oefenen ze woordenschat en zinsbouw zonder dat het saai wordt.
Debatspel bij maatschappijleer: Geef elke leerling een geheime rol (zoals wethouder, activist of ondernemer). Ze moeten hun standpunt verdedigen en samen tot een oplossing komen voor een lokaal probleem. Zo oefenen ze argumenteren én inleven in een ander perspectief.
Voor het mbo:
Simulatie in Zorg & Welzijn: Laat studenten in duo’s een zorgsituatie naspelen. Eén is de zorgverlener, de ander speelt een cliënt met een hulpvraag. Ze oefenen het gesprek, vullen daarna een reflectieformulier in en bespreken wat goed ging.
Logistiek bordspel: In een opleiding Logistiek kun je met een simpel bordspel laten zien hoe voorraadbeheer werkt. Wie maakt de beste keuzes rond inkoop, opslag en transport? Dat vraagt strategie én rekenvaardigheid.
Digitaal spel in Retail: Zet een online spel in waarin studenten een winkel runnen. Ze moeten inkopen doen, klanten helpen en winst maken. Elke keuze heeft gevolgen. Zo leren ze ondernemerschap door te doen.
Geef spelend leren een plek in jouw les
Spelend leren zorgt voor meer betrokkenheid, betere samenwerking en actiever lesgeven. Het sluit aan bij hoe jongeren graag leren én helpt jou om de leerstof beter over te brengen. Je hoeft er geen spelontwerper voor te zijn, en het kost niet altijd meer tijd. Integendeel: het levert vaak tijd en energie op.
Dus: probeer het eens. Begin klein, test wat werkt in jouw klas, en ervaar het effect.
0 comments