Social media speelt een enorme rol in het leven van jongeren en ook steeds meer bij kinderen. Ook jouw leerlingen zitten waarschijnlijk het liefste de halve dag op TikTok of Snapchat. Van het delen van foto’s tot het volgen van influencers en het ontvangen van likes en reacties – het online leven heeft echt invloed op hoe jongeren zich voelen. Ze groeien op in een wereld waar alles snel, zichtbaar en vaak ook door anderen beoordeeld wordt. Dat betekent dat elke post, elke foto en elk bericht een momentopname kan zijn die hun zelfbeeld beïnvloedt. En dat is niet zonder gevolgen. In dit artikel gaan we daar dieper op in.
Waarom zelfbeeld zo belangrijk is
Zelfbeeld is hoe je jezelf ziet en waardeert. Het beïnvloedt niet alleen hoe je jezelf voelt, maar ook hoe je jezelf gedraagt en hoe je met anderen omgaat. Voor jongeren, die nog volop bezig zijn met hun identiteit en zelfvertrouwen, is dit extra belangrijk. Hoe ze zichzelf zien, kan hun sociale leven, schoolprestaties en ook hun mentale gezondheid beïnvloeden. Bijvoorbeeld, een jongere die denkt dat hij of zij niet knap genoeg is, kan zich terugtrekken uit sociale situaties, zich isoleren en ongelukkiger worden. Niet zelden zul je dat ook terugzien in schoolprestaties.
Hoe meer likes, hoe beter?
Misschien herken je het zelf als docent ook wel: als je een foto op social media plaatst, begin je vaak in spanning te wachten op reacties en likes. Vinden mensen het leuk? Worden er leuke dingen gezegd? Krijg je veel likes, dan voel je je misschien populair of mooi. Krijg je er weinig, dan wordt je daar misschien wat onzeker van. Zeker jongeren en kinderen zijn hier ontzettend vatbaar voor. Dit komt doordat jongeren vaak hun zelfwaarde koppelen aan de goedkeuring die ze online ontvangen. Dit leidt ertoe dat ze constant bezig zijn met controleren van de berichten om te zien hoeveel likes er zijn gegeven. Een verslavende werking, dus.
Voor- en nadelen van sociale bevestiging
Likes en reacties geven dus een sociale bevestiging aan leerlingen. En dat kan positieve en negatieve effecten hebben. Aan de positieve kant kan het ze een gevoel van acceptatie en waardering geven. Het kan het zelfvertrouwen een boost geven en een gevoel van verbondenheid geven met anderen. Het bevestigt een goed zelfbeeld! Maar, als een jongere constant afhankelijk is van likes en reacties om zich goed te voelen, leidt dat tot een ongezonde relatie met social media. Dit maakt het zelfbeeld kwetsbaar voor minder goede online reacties. Het kan in extremere gevallen zelfs leiden tot gevoelens van angst of depressie als de bevestiging uitblijft.
Het perfecte plaatje
Op social media worden vaak alleen de mooiste en meest gefilterde foto’s gedeeld. Deze ‘perfecte’ beelden kunnen een vertekend beeld geven van de werkelijkheid. Jongeren zien vaak influencers en beroemdheden die voldoen aan onrealistische schoonheidsnormen. Wat doet dat met hun zelfbeeld? Waarschijnlijk wordt dat negatiever, want zij kunnen natuurlijk nooit voldoen aan het ideaal van een Hollywood-ster!
De meeste mensen delen op social media vooral hun positieve momenten, zoals een weekendje shoppen in Londen, het winnen van een sportwedstrijd, of een leuk uitje met vrienden. Wanneer jongeren dit continu voorbij zien komen, lijkt het alsof het leven van hun leeftijdsgenoten altijd perfect is. Dit schept een vertekend beeld, waardoor een leerling die het even moeilijk heeft, zich nog zwaarder belast kan voelen, omdat het lijkt alsof alles in het leven van anderen altijd goed gaat.
Extra druk voor meisjes en jonge vrouwen
Meisjes en jonge vrouwen voelen vaak extra druk door de schoonheidsnormen die social media dicteren. Ze worden vaak geconfronteerd met beelden van een slanker lichaam, een perfecte huid en de laatste gadgets en trends. Een voorbeeld hiervan is het effect van filters en bewerkte foto’s op Instagram. Welke foto is nog echt? Het zet meisjes onder druk om ook een soortgelijk perfectie na te streven. Dat is natuurlijk niet goed voor het zelfbeeld. Het kan leiden tot allerlei problemen, zoals eetstoornissen of teveel stress.
Leerlingen helpen gezond met social media om te gaan
In de klas kun je leerlingen helpen om gezond met social media om te gaan door ze bewust te maken van hun online gedrag. Begin met het bespreken van hoe sociale media invloed kan hebben op hun zelfbeeld. Laat leerlingen nadenken over hoeveel tijd ze online doorbrengen en hoe ze dat kunnen beperken. Je kunt bijvoorbeeld groepsgesprekken of projecten organiseren over het balanceren van online en offline activiteiten. Dit helpt ze om een gezondere verhouding met social media te vinden.
Een andere effectieve manier is om leerlingen te laten reflecteren op hun eigen social media gebruik. Dit kan door middel van schrijfopdrachten waarin ze beschrijven hoe ze zich voelen na het posten of scrollen door hun feeds. Bespreek samen hoe deze gevoelens ontstaan en hoe ze hun online tijd bewuster kunnen beheren.
Creëer een open sfeer in de klas waar leerlingen hun zorgen over social media kunnen delen zonder oordeel. Organiseer lessen of workshops over de impact van social media op zelfbeeld en zelfwaardering. Bespreek hoe sociale media vaak een vertekend beeld van de werkelijkheid schetsen en waarom het belangrijk is om kritisch te zijn over wat ze zien. Laat bijvoorbeeld foto’s van iemand met en zonder filter zien. Zorg in elk geval dat het gesprek op gang komt!
Geef het aandacht
Social media is er en gaat niet meer weg. Het is aan ons om de jongeren van nu te leren hier op een verantwoorde manier mee om te gaan. Geef het voldoende aandacht in de klas. Speel een actieve rol door bewustwording te creëren en leerlingen te helpen een gezonde balans te vinden tussen hun online en offline leven. Zo kun je als docent ook echt een bijdrage leveren aan een positiever en realistisch zelfbeeld van hun leven en hun uiterlijk. Bespreek jij de invloed van social media weleens in de klas? Laat het weten in een reactie!
Klestkaarten Mediawijsheid
Wil jij ook extra aandacht besteden aan mediawijsheid in de klas? Dit blijft een belangrijk en actueel thema!
Gebruik de Kletskaarten om het gesprek over mediawijsheid met je leerlingen te starten.
Hier kun je ze downloaden.