Share
Ook bij jou in de klas is er sprake van kansenongelijkheid. Hoe goed jij je best ook doet, je hebt weinig invloed op de wereld van je leerlingen zodra ze het klaslokaal verlaten. Soms leidt deze ongelijkheid tot scheefgroei. Maar wist je dat je behulp van AI deze leerlingen kunt helpen stappen te maken? In dit artikel kijken we naar hoe AI kansenongelijkheid kan verminderen. We bespreken concrete tools en ideeën die je direct in je lessen kunt gebruiken. Want met de juiste aanpak kan AI een waardevolle hulpbron zijn voor leerlingen die extra steun nodig hebben.
> Alles weten over AI? Lees ons artikel waarin we haarfijn uitleggen wat het is en wat je er in het onderwijs mee kunt.
Wat is kansenongelijkheid?
In het onderwijs zien we vaak dat niet alle leerlingen dezelfde kansen hebben om hun volle potentieel te benutten. Eén groot verschil zit in de toegang tot extra ondersteuning, zoals bijles. Kinderen uit gezinnen met meer middelen kunnen meestal wel bijles betalen, terwijl leerlingen uit minder welgestelde huishoudens vaak zonder die hulp moeten.
Bepaalde groepen blijven hierdoor vaker achter. Denk aan NT2-leerlingen, die Nederlands als tweede taal leren, of dyslectische leerlingen, die extra ondersteuning nodig hebben om teksten te begrijpen. Ook kinderen uit lagere sociaaleconomische klassen lopen vaker een leerachterstand op.
Stel je een leerling voor die thuis geen Nederlands spreekt. Hij worstelt met het begrijpen van teksten en heeft moeite om zijn vocabulaire uit te breiden. Zijn ouders kunnen geen dure bijles betalen, waardoor hij achterloopt op zijn klasgenoten. Dit is precies waar AI kan inspringen als ondersteuning.
AI als bijlesassistent
AI biedt een betaalbare oplossing voor leerlingen die anders geen toegang zouden hebben tot bijles. Met tools zoals ChatGPT kunnen leerlingen bijvoorbeeld vragen stellen over onderwerpen die ze moeilijk vinden. ChatGPT geeft vervolgens stap-voor-stap uitleg, vergelijkbaar met een bijlesleraar. Voor taalondersteuning is er Grammarly, dat helpt met grammatica en spelling, wat handig is voor schrijfvaardigheid.
Er zijn ook AI-tools die ondersteuning bieden bij lezen en samenvatten. Paraphraz.it kan teksten herformuleren in verschillende talen en eenvoudiger maken. Dit is vooral nuttig voor NT2-leerlingen. QuillBot en Smodin zijn samenvattingstools die langere teksten kunnen verkorten en de kernboodschap helder weergeven. Een opdracht waarbij leerlingen eerst zelf een samenvatting maken en die vervolgens vergelijken met de AI-versie, kan een leermoment zijn om te ontdekken wat de AI goed doet en wat leerlingen nog kunnen verbeteren.
Naast ChatGPT en Grammarly zijn er nog andere krachtige AI-hulpmiddelen die het leren voor leerlingen kunnen vergemakkelijken.
Ideaal voor het snel begrijpen van concepten in exacte vakken en talen. Bijvoorbeeld, een leerling die worstelt met een natuurkundeprobleem kan een foto van de vraag maken. Socratic biedt dan een uitleg met stappenplannen en relevante video’s, wat zorgt voor een duidelijke, visuele leermethode die helpt bij het verwerken van complexe theorieën. Dit is ook nuttig in talen om grammaticale regels eenvoudig uit te leggen.
Photomath
De AI tool voor wiskundelessen. Leerlingen maken een foto van een ingewikkelde vergelijking en krijgen een gedetailleerde stap-voor-stap oplossing. Dit voorkomt frustratie en helpt hen de logica achter de berekeningen te begrijpen. Het vergroot hun zelfvertrouwen doordat ze hun fouten leren herkennen en begrijpen hoe ze deze kunnen verbeteren.
Deze tool biedt gepersonaliseerde ondersteuning in vakken als wiskunde en wetenschap. Stel dat een leerling meer tijd nodig heeft voor algebra of programmeervaardigheden, dan past Khanmigo zich aan het tempo van de leerling aan en biedt het persoonlijke begeleiding. Dit is bijzonder handig voor maatschappijvakken, waar leerlingen door middel van video's en oefeningen abstracte concepten zoals democratie kunnen begrijpen.
Zelfstandigheid en zelfvertrouwen door AI
Het gebruik van AI in de klas kan leerlingen helpen om meer eigenaarschap te nemen over hun leerproces. Door AI tools krijgen ze de kans om zelfstandig te werken en direct feedback te ontvangen. Dit bevordert hun zelfvertrouwen en zelfredzaamheid, omdat ze zien hoe hun vaardigheden zich ontwikkelen en waar ze nog kunnen verbeteren.
Reflectie en zelfevaluatie
AI tools maken het eenvoudig voor leerlingen om te reflecteren op hun eigen werk. Laat ze bijvoorbeeld eerst zelf een tekst samenvatten en vervolgens een AI-tool, zoals QuillBot of Smodin, gebruiken om een samenvatting te genereren. Bespreek daarna de verschillen: wat deed de leerling goed? Wat had de AI anders gedaan? Dit soort oefeningen stimuleert kritisch denken en zelfevaluatie, waardoor leerlingen leren waar hun sterke en zwakke punten liggen.
Voorbeeld: Vraag leerlingen na het gebruik van AI om te noteren wat ze hebben geleerd van de feedback of suggesties. Laat ze nadenken over hoe ze die inzichten de volgende keer kunnen toepassen.
Differentiatie en maatwerk met AI
AI is ideaal om lessen aan te passen aan de behoeften van verschillende leerlingen. Of je nu een uitleg geeft voor beginners of gevorderde leerlingen, AI-tools kunnen het aanpassen. Dit maakt het eenvoudiger om leerlingen hun eigen leermateriaal en tempo te laten kiezen, zonder dat je alles handmatig hoeft bij te sturen.
Prompts voor differentiatie
Maar hoe doe je dat dan? Hier zijn enkele basisprompts om AI je lessen te laten differentiëren:
Voor Voortgezet Onderwijs (VO)
- Fotosynthese uitleggen: "Leg fotosynthese uit op drie niveaus: basis, midden en gevorderd. Zorg voor duidelijke verschillen."
- Kritische vragen: Klimaatverandering: "Geef argumenten voor en tegen klimaatmaatregelen, en stel vragen om over na te denken."
Voor Primair Onderwijs (PO)
- Waterkringloop uitleggen: "Beschrijf de waterkringloop simpel, iets moeilijker, en voor gevorderden."
- Breuken oefenen: "Maak een stappenplan over breuken, met uitleg en een eenvoudige oefenvraag per stap."
Denk erom, als je prompts gebruikt, dat je nooit in één keer klaar bent. Hier een paar richtlijnen om tot goede prompts en de gewenste uitkomst te komen:
- Wees duidelijk en specifiek
- Houdt het eenvoudig / relevant
- Houd rekening met leeftijd of niveau van de leerlingen
- Voeg context toe
- Omschrijf de tone of voice
- Maak gebruik van keywords
- Wees specifiek in je lengte
- Blijf flexibel
- Blijf doorvragen
Uiteindelijk kan jouw prompt bijvoorbeeld zoiets als dit worden:
“Maak een les over fotosynthese voor groep 8 van de basisschool, gedifferentieerd naar 3 niveaus: beginner, gemiddeld en gevorderd. Ga per niveau hier op in:
- Basisniveau: Leg het proces van fotosynthese in eenvoudige taal uit. Gebruik korte zinnen en vermijd vakjargon.
- Middenniveau: Beschrijf hoe fotosynthese werkt, inclusief de rol van chlorofyl en de omzetting van energie. Gebruik enkele wetenschappelijke termen.
- Gevorderd niveau: Geef een diepgaande uitleg van fotosynthese, inclusief de chemische formules en een bespreking van de licht- en donkerreacties. Betrek biochemische processen zoals ATP-synthese.”
Jouw leerlingen zelf AI laten inzetten
Om kansenongelijkheid te verminderen, moet je leerlingen zelf leren AI als bijlesdocent te gebruiken. Daarom kun je ze een aantal basisvaardigheden en strategieën bijbrengen. Dit zijn praktische stappen:
1. Start met eenvoudige vragen
Laat leerlingen wennen aan AI door simpele vragen te stellen, zoals: “Hoe werkt fotosynthese?” of “Kun je uitleggen wat een breuk is?” Zo krijgen ze direct heldere uitleg zonder extra diepgang.
2. Pas aan op niveaus
Leer leerlingen om de AI te vragen om uitleg op verschillende niveaus. Een prompt kan zijn: “Leg fotosynthese eerst op een basisniveau uit en ga dan wat dieper.” Hiermee oefenen ze het aanpassen van uitleg aan hun eigen begrip.
3. Gebruik AI voor reflectie
Moedig leerlingen aan om eigen samenvattingen of antwoorden te vergelijken met die van de AI. Vraag hen bijvoorbeeld: “Maak zelf een samenvatting en kijk wat AI erbij mist.” Dit leert ze kritisch kijken naar hun werk en dat van anderen.
4. Stappenplannen voor moeilijke opdrachten
Leerlingen kunnen AI ook vragen om opdrachten stap voor stap uit te leggen. Bijvoorbeeld: “Kun je stap voor stap uitleggen hoe ik deze wiskundesom oplos?” Dit helpt bij het leren van complexe taken zonder dat het gelijk teveel van ze vraagt.
5. Oefen met kritische vragen
Laat je leerlinge vragen stellen die het denken stimuleren, zoals: “Geef twee argumenten voor en tegen klimaatverandering.” Hiermee leren ze hun mening vormen en oefenen ze kritisch denken.
Leerlingen kunnen zo zelf aan de gang om interactieve oefensessie te maken. Hieronder een voorbeeld van een prompt die leerlingen daarbij kunnen gebruiken:
“Kun je me helpen met Engelse woordjes door een interactieve oefensessie te maken? Ik wil graag getoetst worden op woorden rondom het thema 'klimaatverandering' voor het vak Engels.”
Ethisch en kritisch gebruik van AI
AI biedt veel voordelen, maar het is erg belangrijk om leerlingen te leren hoe ze de technologie verantwoord gebruiken. Dit betekent dat ze zich bewust moeten zijn van privacykwesties en ethisch handelen. Bespreek waarom gegevensbescherming belangrijk is en hoe ze voorzichtig moeten omgaan met de informatie die ze delen.
Controleer de output
Een ander punt van aandacht is het controleren van de output. AI heeft zeker niet altijd gelijk. Leer leerlingen om AI-resultaten te verifiëren door altijd te controleren of de informatie klopt en relevant is. Stimuleer discussies over waar AI misschien fouten kan maken of verkeerde aannames kan doen. Een kritische blik blijft noodzakelijk bij nieuwe technieken als deze.
Conclusie: AI kan kansenongelijkheid verminderen
AI in het onderwijs kan echt het verschil maken, juist voor leerlingen die extra ondersteuning nodig hebben. Het biedt mogelijkheden om leren toegankelijker en persoonlijker te maken, zonder dat het altijd een dure oplossing hoeft te zijn. Je kunt AI integreren om lessen te verbeteren, bijvoorbeeld door gepersonaliseerde feedback en oefenopdrachten.
Maar leerlingen zelf kunnen AI dus inzetten als een altijd beschikbare en gratis bijlesdocent. Zo kunnen ze zelf, op hun eigen niveau, oefenen en uitleg krijgen over moeilijke concepten.
Zie AI dus als een waardevolle partner. Gebruik het om leerlingen zelfstandiger en zelfverzekerder te maken in hun leerproces. Samen kunnen we met slimme technologie de kansenongelijkheid verkleinen en de leerervaring verrijken.
> Wil je optimaal gebruik maken van de mogelijkheden die AI biedt voor het onderwijs?
Volg dan onze training AI & ChatGPT in de klas.