De kern van motiverende gesprekvoering

De kern van MGV zit in vier eenvoudige technieken, samengevat als OARS: Open vragen, Affirmaties (bevestigen), Reflectief luisteren en Samenvatten.

Met deze vaardigheden stimuleer je leerlingen om hun eigen motivatie te verwoorden.

In dit artikel lees je:

• waarom leerlingen weerstand laten zien (en waarom dat logisch is);
• hoe jij met OARS-technieken gesprekken kunt ombuigen;
• en hoe dat eruitziet in de praktijk, bijvoorbeeld bij uitspraken als “Dit is stom” of “Ik kan dit toch niet.”

Het doel: minder strijd, meer samenwerking en leerlingen die vanuit zichzelf in beweging komen.

Weerstand bij leerlingen begrijpen: waarom pushen in de klas averechts werkt

Iedere leraar kent het: een leerling die zich afsluit, moppert, zucht of simpelweg zegt: “Ik heb hier geen zin in.” De reflex is dan vaak om duidelijker te worden: nog eens uitleggen wat er moet gebeuren, extra druk zetten of overtuigen. Maar hoe harder jij duwt, hoe harder de leerling meestal terugduwt.

Dat is geen onwil, maar een logisch psychologisch effect.  Zoals we in het artikel over moeilijke gesprekken voeren al bespreken, is weerstand vaak een beschermingsmechanisme.

Volgens William Miller en Stephen Rollnick, de grondleggers van Motiverende Gespreksvoering (MGV), is motivatie geen vast karaktereigenschap, maar iets dat voortdurend verandert.

Hoe jij als leraar reageert, beïnvloedt direct hoe bereid een leerling is om mee te bewegen. In MGV draait het daarom om één uitgangspunt: Rol mee met de weerstand, in plaats van ertegenin te gaan.

Wat veroorzaakt weerstand bij leerlingen in de klas?

Weerstand ontstaat niet zomaar. Vaak is het een combinatie van factoren: de leerling voelt zich niet gehoord, wil zijn autonomie behouden, of schaamt zich en maskeert dat met onverschilligheid.

Er zijn een paar klassieke triggers die weerstand oproepen:

• Haast en tijdsdruk
  Als jij haast hebt (“We moeten dit nú even oplossen”), voelt de leerling zich opgejaagd of gecontroleerd. De reactie? Dwarsliggen.
• De expertrol
  Als jij (vaak onbedoeld) uitstraalt: “Ik weet wat goed voor je is”, zal de leerling juist zijn autonomie verdedigen. “Dat bepaal ik zelf wel.”
• Bekritiseren
  Zinnen als “Je doet ook nooit je best” of “Je zit altijd te kletsen” zetten direct het verdedigingsmechanisme aan. De leerling voelt zich aangevallen in plaats van begrepen.
• Labelen of hokjesdenken
  “Jij bent nou eenmaal druk / lui / ongeïnteresseerd.” Daarmee zeg je eigenlijk: ik heb je al ingedeeld. De leerling hoort: “Ik hoef niets meer te bewijzen.”
• Argumentenstrijd
  Jij geeft vijf redenen waarom iets moet, de leerling geeft er vijf terug waarom niet. En voor je het weet, zit je in een welles-nietesloop.
• Alleen jouw perspectief voorop
  Als jij vooral praat vanuit wat jij belangrijk vindt (“Ik weet wat goed voor jou is”) en niet vraagt hoe de leerling het ziet, haakt hij af of gaat juist saboteren.

Een andere manier van kijken naar je leerlingen

In motiverende gespreksvoering zie je weerstand niet als iets dat “weg” moet, maar als een signaal. Het zegt: “Er klopt iets niet in onze samenwerking.”

Een belangrijke zin binnen MGV is: “Weerstand van de leerling is geen teken dat hij lastig is, maar dat we onze aanpak mogen aanpassen.”

Weerstand is vaak functioneel. Het beschermt iets waardevols: een gevoel van autonomie, trots of zelfbescherming. Als je daarop drukt met straf, discussie of macht, maak je dat gevoel alleen maar sterker.  Door even terug te schakelen en de emotie te erkennen, kun je de spanning juist ontladen.

Voorbeeld uit de praktijk

Mentor Karel wil met Sam praten over zijn thuissituatie. Wanneer hij voorzichtig vraagt hoe het thuis gaat, reageert Sam fel: “Bemoei je met je eigen zaken!”

In plaats van terug te duwen, veert Karel mee: “Je vindt dat je thuissituatie privé is, daar wil je niet steeds over praten.” Sam knikt, iets rustiger nu. “Precies, iedereen bemoeit zich ermee.”

Karel: “Dat vind je vervelend, het helpt je niet.” De spanning zakt. Pas dan kan hij vragen: “Hoe lukt het jou eigenlijk om je staande te houden?”

Door niet te corrigeren maar te reflecteren, maakt Karel ruimte voor een echt gesprek.

Wat is Motiverende Gespreksvoering (MGV)?

We weten nu dus waar weerstand vandaan komt. Maar hoe werkt Motiverende Gesprekvoering daarbij? Motiverende gespreksvoering is een manier van praten mét leerlingen in plaats van tégen ze. De methode komt uit de hulpverlening, maar werkt ook verrassend goed in de klas.

De kern is simpel: mensen veranderen niet omdat iemand het zegt, maar omdat ze het zelf gaan willen. Jouw rol is dus niet om te overtuigen, maar om nieuwsgierig te zijn. Je helpt de ander zijn eigen motivatie te ontdekken.

De grondhouding van MGV bestaat uit vier pijlers:

• Toon empathie
  Begrijp en benoem het gevoel achter wat een leerling zegt:  “Ik snap dat je baalt, het lijkt alsof je bang bent om te falen, klopt dat?”
• Ontwikkel discrepantie
  Help de leerling zelf zien waar het wringt tussen wat hij wil en wat hij doet: “Je zei dat je graag wilt overgaan – hoe past dat spijbelen daarin?”
• Rol mee met weerstand
  Ga niet in discussie, maar erken de aarzeling: “Je ziet het niet zitten. Wat zou er gebeuren als je het toch probeert?”
• Vergroot zelfvertrouwen
  Laat zien dat je geloof hebt in zijn kunnen: “Je hebt eerder laten zien dat het lukt als je doorzet, dat zegt veel over jou.”

MGV is geen truc om je zin te krijgen. Het is een samenwerking, waarin jij je expertise meebrengt en de leerling zijn eigen waarden en kennis van zichzelf. In zo’n gesprek voel je: we zoeken het samen uit - en juist dan komt motivatie van binnenuit.

Open vragen, Bevestigen, Reflecteren en Samenvatten: de kern van motiverende gesprekken

De kernvaardigheden van Motiverende Gespreksvoering worden samengevat met de afkorting OARS: Open vragen, Affirmaties (bevestigen), Reflecteren en Samenvatten. Het zijn simpele, maar krachtige manieren om weerstand te verminderen en motivatie aan te wakkeren.

Open vragen, ruimte geven aan het verhaal van je leerlingen

Open vragen nodigen leerlingen uit om zelf na te denken en hun gedachten te verwoorden. Vermijd vragen die alleen met ja of nee te beantwoorden zijn.

In plaats van:“Ga je je huiswerk nu wél maken?” stel liever: “Wat zou jou kunnen helpen om je huiswerk beter bij te houden?”

Zo laat je de leerling zelf oplossingen bedenken. Open vragen beginnen vaak met wat, hoe of vertel eens. Bijvoorbeeld: “Wat maakt dat je dit vak lastig vindt?” of “Hoe zou jij het liever aanpakken?”

Dat klinkt klein, maar het maakt het verschil tussen een gesprek dat dichtklapt en een gesprek dat opent.

Bevestigen: waarom waardering uitspreken naar je leerling zoveel effect heeft

Een bevestiging is geen “goed zo”, maar een oprechte erkenning van iets positiefs. Bijvoorbeeld: “Ik waardeer dat je eerlijk zegt dat je het lastig vindt.” “Je bent er toch, ondanks dat je geen zin had. Dat zegt iets over je doorzettingsvermogen.”

Je bevestigt niet het gedrag dat je afkeurt, maar de intentie of kwaliteit erachter. Dat vergroot het gevoel van competentie en vertrouwen: ik kan iets, ik beteken iets.

Reflecteren: spiegelen wat je hoort van je leerling

Reflectief luisteren betekent dat je in eigen woorden teruggeeft wat de leerling zegt én voelt.

Leerling: “Het boeit me gewoon niet, dit vak.” Docent:  “Het voelt voor jou alsof dit vak weinig toevoegt.”

Door zo te spiegelen, laat je zien dat je echt luistert. Vaak praat de leerling daarna vanzelf verder of nuanceert zichzelf. Hoor je een sprankje motivatie, vergroot dat dan:

“Je denkt dat beter plannen je misschien rust zou geven.” Dat ene zinnetje versterkt het vertrouwen dat verandering mogelijk is.

Samenvatten - de rode draad zichtbaar maken

Aan het eind van een gesprek helpt het om alles kort te bundelen: “Je zegt dat je wiskunde lastig vindt, maar je wilt er wel beter in worden. Je hebt al geprobeerd te oefenen, en je staat open voor extra hulp. Klopt dat zo?”

Zo laat je horen dat je echt geluisterd hebt én versterk je wat de leerling zelf aan motivatie heeft uitgesproken.

Met OARS leer je je gesprekken te voeren op basis van verbinding. Je luistert, spiegelt en versterkt en juist daardoor beweegt de leerling uit zichzelf een bepaalde kant op.

Voorbeeld uit de klas: van “geen zin” naar betrokkenheid

Dit is een voorbeeld van hoe je OARS kunt inzetten in de klas. 

Tijdens een les zegt Emma met haar armen over elkaar: “Ik heb hier echt geen zin in, dit is zo stom. In plaats van: “Jammer dan, je doet gewoon mee”, kiest de docent voor verbinding. “Je hebt er geen zin in, hoor ik. Wat maakt dat je dit stom vindt?” 

Emma: “Omdat het geschiedenis is. Wat boeit mij nou wat er 100 jaar geleden gebeurde?” De docent reflecteert: “Je hebt het gevoel dat geschiedenis niet zoveel met jouw leven te maken heeft.”

Emma knikt. De leraar bevestigt haar eerlijkheid: “Fijn dat je dat zegt. Je zoekt dus iets wat meer bij je past of praktisch nut heeft.” Dan een open vraag: “Zijn er onderwerpen uit het verleden die je wél interessant vindt?”

Emma: “De Tweede Wereldoorlog, mijn oma vertelde daar altijd over.” Reflectie: “Dat raakt je, omdat het dichtbij voelt.”

Van daaruit groeit het gesprek. De docent koppelt geschiedenis aan persoonlijke verhalen en spreekt af dat Emma bij elk onderwerp iets zoekt dat aansluit bij haar eigen interesse. De weerstand maakt plaats voor een mate van nieuwsgierigheid.

Docent als facilitator van motivatie

De rol van de leraar binnen Motiverende Gespreksvoering is fundamenteel anders dan het klassieke beeld van “de leraar die zegt wat moet”. Je bent geen baas, maar een gespreksleider die nieuwsgierigheid wekt. Iemand die het gesprek zo begeleidt dat de leerling zélf tot inzicht komt.

Dat vraagt iets van je houding: geduld, vertrouwen en de moed om controle los te laten. Soms betekent het dat je even niets zegt. Dat je een stilte laat vallen na een opmerking als: “Het maakt toch allemaal niks uit.”

In plaats van te antwoorden met een advies of overtuiging, laat je ruimte. Juist in die stilte gaat de leerling vaak zelf verder denken. Het draait niet om jóu die motivatie in de leerling “zet”, maar om het geloof dat de motivatie er al ín zit, misschien diep verstopt, maar aanwezig. Dus het is een kwestie van die motivatie aanboren en naar de oppervlakte brengen.

Kleine stappen om mee te beginnen in de klas

Wil je met Motiverende Gespreksvoering oefenen? Probeer eens één techniek per keer:

• Stel drie open vragen in je volgende mentorgesprek en wacht op het antwoord, hoe kort of ongemakkelijk de stilte ook is.
• Gebruik reflecties in plaats van uitleg. Reageer eens alleen met spiegelende uitspraken op wat een leerling zegt (“Je vindt dat het allemaal weinig nut heeft…”), zonder te corrigeren.
• Check je taal. Vervang oordelen door observaties. In plaats van “Je bent ongemotiveerd” kun je zeggen: “Ik merk dat je je opdrachten vaak niet af hebt. Hoe komt dat, denk je?”

Zo houd je het gesprek open én respectvol. Je praat niet over gedrag, maar met de leerling over wat erachter zit.

Faciliteren in plaats van forceren

Motiverende gespreksvoering laat zien dat weerstand geen vijand is, maar een gesprekspartner. Het is geen muur om doorheen te breken, maar een signaal dat iemand zijn eigen ruimte wil bewaren.

Door met empathie, autonomie en samenwerking te werken, hoef je als docent niet langer aan een dood paard te trekken, je helpt het paard zélf weer in beweging te komen.

Met andere woorden: je bent aan het faciliteren, in plaats van aan het forceren. 

De kracht van MGV zit in de eenvoud: open vragen, bevestigen, reflecteren en samenvatten. Met die vier bouwstenen begeleid je leerlingen stap voor stap langs hun eigen motivatiepad.

Het effect merk je meteen. Leerlingen voelen zich gehoord, denken zelf na over hun doelen en raken gemotiveerder om eraan te werken. En voert minder energievretende discussies en meer betekenisvolle gesprekken.

Jij hebt de sleutel in handen om de vonk, die in elke leerling zit, aan te wakkeren. Als je dat lukt, heb je iets heel moois bereikt!

Goed luisteren als basis voor sterk klassenmanagement

Motiverende gespreksvoering laat zien dat weerstand geen vijand is, maar een signaal, een uitnodiging om de samenwerking anders vorm te geven.
Door met empathie, autonomie en samenwerking te werken, hoef je niet te forceren, maar te faciliteren.

En dat is precies wat goed klassenmanagement doet.
Goed klassenmanagement begint niet bij regels of structuur, maar bij relatie en aandacht. Een docent die écht luistert, zorgt voor rust en voorspelbaarheid in de klas. Leerlingen weten dan: “Mijn stem doet ertoe.”
Juist dát maakt dat ze eerder meewerken, zich verantwoordelijker gedragen en beter reageren op feedback.

Luisteren is daarmee geen ‘zachte vaardigheid’, maar een krachtige vorm van leiderschap: je stuurt niet door te controleren, maar door te verbinden.

Wil je leren hoe je met aandacht en empathie meer rust, overzicht en verbinding in je klas brengt? Doe dan mee aan onze training Klassenmanagement.