• Home
  • Blog
  • AI en onderzoekend leren: tips en uitleg

AI en onderzoekend leren: tips en uitleg

Onderzoekend leren

0 comments

Hoe zorg je ervoor dat leerlingen actief betrokken zijn bij het leren én de vaardigheden ontwikkelen die ze in de toekomst nodig hebben? Onderzoekend leren in combinatie met AI biedt uitkomst: leerlingen stellen zelf vragen, verzamelen informatie en zoeken oplossingen. AI-tools zoals ChatGPT en Gemini geven een nieuwe dimensie aan onderzoekend leren. In dit artikel laten we je zien hoe je AI en onderzoekend leren kunt combineren in het primair en voortgezet onderwijs. Je krijgt praktische voorbeelden, tools en tips waarmee je meteen aan de slag kunt!

Onderzoekend leren


Wat houdt onderzoekend leren in?

Onderzoekend leren is een methode waarbij leerlingen actief aan de slag gaan. In plaats van alleen luisteren naar een uitleg, stellen ze zelf vragen, doen onderzoek en bedenken oplossingen. Ze worden gestimuleerd om kritisch te denken, informatie te analyseren en creatieve oplossingen te bedenken. Deze aanpak helpt leerlingen om zelfstandig te leren en problemen vanuit meerdere invalshoeken te bekijken.

Voorbeeld: Bij een project over klimaatverandering kan een leerling de vraag stellen: “Hoeveel CO₂ stoot een gemiddelde auto uit per jaar?” Om deze vraag te beantwoorden, kunnen leerlingen zelf aan de slag gaan. Ze zoeken bronnen, verzamelen data en presenteren hun bevindingen. Onderzoekend leren draait om die actieve rol van de leerling.

AI onderwijs

De rol van AI bij onderzoekend leren

Wat heeft AI daarmee te maken, vraag je je wellicht af? AI kan onderzoekend leren naar een hoger niveau tillen. Bijvoorbeeld: een leerling heeft een vraag over een complex onderwerp, zoals de werking van fotosynthese. In plaats van eindeloos zoeken op het internet, kan een AI-tool zoals Perplexity snel een heldere uitleg geven. Andere AI-tools helpen bij het visualiseren van data, het maken van grafieken of het samenvatten van lange teksten.

Zo wordt het eenvoudiger voor leerlingen om complexe informatie te begrijpen en toe te passen. Bovendien leren ze hoe ze techniek kunnen gebruiken om hun onderzoek te versterken. Jij als docent blijft hierbij een begeleidende rol spelen, zodat leerlingen niet blind vertrouwen op de technologie, maar leren hoe ze deze slim en kritisch inzetten.

Onderzoekend leren
AI in de klas


AI als assistent voor vragen en hypothesen

Een vraag is de basis van ieder onderzoek. Dus zijn vragen ook de basis van onderzoekend leren. Maar, vragen stellen kan soms best lastig zijn voor leerlingen. Wat is een goede vraag? Hoe formuleer je die precies?
AI-tools zoals Jasper, Claude, Gemini en ChatGPT kunnen hierbij helpen. Leerlingen kunnen bijvoorbeeld een onderwerp intypen, zoals “klimaatverandering,” en de tool vragen om ideeën voor onderzoeksvragen. De AI genereert dan vragen zoals:

  • “Hoeveel CO₂ stoten verschillende landen per jaar uit?”
  • “Welke invloed heeft het smelten van ijskappen op de zeespiegel?”
  • “Op welke manieren is klimaatverandering meetbaar?”

Dit helpt leerlingen om hun nieuwsgierigheid te structureren en het onderzoek een duidelijke richting te geven. Een ideale assistent dus! 

Hypothesen opstellen en testen met AI

Maar er is meer. Na het stellen van vragen komt de volgende stap: het formuleren van een hypothese. Dit vraagt om een beredeneerde gok, gebaseerd op wat een leerling al weet. Stel, een leerling wil onderzoeken of landen met een hoger inkomen meer CO₂ uitstoten. Ze kunnen een hypothese opstellen zoals: “Rijke landen hebben een hogere CO₂-uitstoot dan arme landen.”

AI kan helpen om deze hypothese te verfijnen en data te vinden om deze te testen. Met een simpele prompt als: “Kun je data geven over CO₂-uitstoot per land in relatie tot hun inkomen?” kan een AI-tool suggesties geven voor datasets of bronnen. 

Zo leren leerlingen om hun hypothese te onderbouwen en hoe ze kritisch naar data moeten kijken. Dat laatste is dus ook erg belangrijk. Zorg dat leerlingen de data controleren met behulp van een andere bron.

onderwijs werkdruk


Data tot leven brengen met AI

Nu er een hoop informatie is verzameld, is het tijd om deze informatie te gaan analyseren en presenteren. Dit kan voor leerlingen een uitdaging zijn. AI-tools maken dit proces eenvoudiger en inzichtelijker. Ze kunnen data snel omzetten in grafieken, diagrammen of mindmaps, zodat leerlingen de resultaten beter begrijpen.
Een tool zoals Excel, in combinatie met AI-functionaliteit, kan bijvoorbeeld helpen om complexe datasets te analyseren. Stel dat een leerling de CO₂-uitstoot van verschillende landen wil vergelijken. Door de gegevens in een spreadsheet te zetten en een AI-tool te gebruiken, kan deze leerling binnen enkele seconden een duidelijke grafiek genereren.

Visualisatie als krachtig hulpmiddel

Hoewel Canva en Tableau geen pure AI-tools zijn, beschikken ze over AI-functies die het maken van visuele samenvattingen vereenvoudigen. Met deze platforms kunnen leerlingen zelf mindmaps, tijdlijnen of infographic-stijl visuals creëren.

Bijvoorbeeld:

  • Een leerling onderzoekt de opwarming van de aarde en maakt een grafiek die de stijging van de gemiddelde temperatuur in de afgelopen 50 jaar laat zien.

  • Een andere leerling gebruikt een mindmap om oorzaken en gevolgen van smeltende ijskappen te visualiseren.

Deze visuele hulpmiddelen helpen leerlingen om de verbanden in hun data beter te begrijpen en hun bevindingen helder te presenteren.

kritisch denken leerlingen
Onderzoekend leren


Voorbeeld: CO₂-uitstoot in beeld

Stel dat een groep leerlingen data heeft verzameld over de CO₂-uitstoot van verschillende landen. Ze willen dit presenteren aan hun klas. Met een AI-tool kunnen ze in een paar stappen een interactieve kaart maken waarin ze de uitstoot per land kleuren coderen. Dit maakt hun presentatie aantrekkelijker en ook gemakkelijker te begrijpen.

In een ander artikel gaan we uitgebreid in op het gebruik van ChatGPT, Mermaid en Canva om visualisaties te maken.

Jij kunt je leerlingen stimuleren om AI-tools te gebruiken voor data-analyse en visualisatie. Je hoeft zelf geen expert te zijn, maar het helpt als je leerlingen een paar eenvoudige voorbeelden laat zien. Denk aan een les waarin je samen met de klas een dataset invoert en een grafiek maakt met AI-ondersteuning.

Ethische vragen AI

Ethische vragen en kritisch denken

Onderzoekend leren gaat niet alleen over het verzamelen van informatie, maar ook over het begrijpen en beoordelen ervan. AI kan hierbij een hulpmiddel zijn om leerlingen te leren nadenken over de betrouwbaarheid en volledigheid van informatie. Door ethische vragen en verschillende perspectieven te onderzoeken, worden leerlingen gestimuleerd om kritisch na te denken.

dyslexie coach
Onderzoekend leren


AI als hulpmiddel voor argumentatie

Met tools zoals ChatGPT kunnen leerlingen gemakkelijk argumenten voor en tegen een stelling vinden. Stel dat een klas debatteert over duurzame energie. Ze kunnen AI vragen:

* Voor duurzame energie: "Het vermindert de uitstoot van broeikasgassen en is beter voor het milieu."


* Tegen duurzame energie: "De installatiekosten zijn hoog en het kan landschappen aantasten."

De volgende stap is om deze argumenten te analyseren: Zijn ze logisch opgebouwd? Zijn er belangrijke punten weggelaten? Zo leren leerlingen verder te kijken dan de oppervlakte.

Voorbeeld: duurzame energie

Een leerling vraagt AI: "Wat zijn de voor- en nadelen van zonne-energie?" De tool antwoordt:

* Voordelen: Het is hernieuwbaar, veroorzaakt geen uitstoot tijdens gebruik en verlaagt energiekosten op de lange termijn.
* Nadelen: De productie van zonnepanelen vereist energie en grondstoffen, en het werkt minder goed op bewolkte dagen.

De leerlingen bespreken vervolgens of de argumenten evenwichtig zijn. Waarom zijn de voordelen uitgebreid beschreven, maar de nadelen minder? Ze kunnen ook aanvullende informatie zoeken om het beeld compleet te maken.

Met ethische vragen kun je leerlingen uitdagen om verder te denken. Laat ze bijvoorbeeld onderzoeken:

* Wie profiteert van duurzame energie en wie niet?
* Is het eerlijk dat sommige landen meer investeren in duurzame energie dan anderen?

Zo leren ze niet alleen feiten verzamelen, maar ook kritisch reflecteren op de bredere impact van een onderwerp.

Belangrijk is wel dat je de leerlingen duidelijk maakt dat ook AI altijd kritisch benaderd moet worden. Leg uit dat AI niet altijd neutraal is en dat het belangrijk is om meerdere bronnen te raadplegen. Door dit in je les te integreren, leren leerlingen kritisch om te gaan met technologie én met de informatie die ze tegenkomen. Dat is een waardevolle vaardigheid die ze hun hele leven kunnen gebruiken.

Onderzoekend leren in de praktijk met AI

Om je wat extra inspiratie te geven, delen we hier een aantal voorbeelden voor het PO en VO die je in de les kunt gebruiken.

Onderzoekend leren
AI onderwijs


Toepassingen in het primair onderwijs (PO)

AI kan jonge leerlingen helpen complexe onderwerpen toegankelijk te maken. Stel dat je met je klas een natuurproject doet over klimaatverandering. Laat leerlingen vragen stellen zoals:

* "Waarom smelten ijskappen?"
* "Wat gebeurt er met dieren in de Noordpool?"

Met AI-tools zoals ChatGPT kun je eenvoudige en begrijpelijke uitleg genereren. Combineer dit met visuele ondersteuning door AI te vragen plaatjes te maken van smeltende ijskappen of pooldieren in hun natuurlijke habitat. Zo maak je abstracte onderwerpen tastbaar en leuk.

Een andere mogelijkheid is het inzetten van AI om een verhaal te schrijven dat aansluit bij het thema. Bijvoorbeeld een fictief avontuur over een ijsbeer die de gevolgen van klimaatverandering ervaart. Dit prikkelt de nieuwsgierigheid en stimuleert ook creatief denken.

Toepassingen in het voortgezet onderwijs (VO)

In het VO kun je AI inzetten voor diepgaandere en meer analytische projecten. Neem bijvoorbeeld biologie: laat leerlingen een ecosysteem simuleren. Ze kunnen AI vragen om data over populaties, voedselketens of klimaatomstandigheden. Denk aan prompts zoals:

* "Wat gebeurt er als de wolvenpopulatie in een bos verdwijnt?"

* "Hoe beïnvloeden temperatuurveranderingen het koraalrif?"

Voor aardrijkskunde kun je AI inzetten om natuurrampen te simuleren. Laat leerlingen onderzoeken wat er gebeurt bij een aardbeving of een tsunami. Ze kunnen data visualiseren in grafieken of kaarten, en AI vragen om scenario’s te schetsen zoals:

* "Hoe zou een tsunami impact hebben op een stad aan de kust?"

* "Welke gebieden in de wereld hebben het hoogste risico op aardbevingen?"

Ai onderwijs
AI leren
AI leerlingen
kunstmatige intelligentie


Praktische integratie in je lessen

Voor zowel PO als VO kun je digitale tools combineren met groepswerk. Laat leerlingen in teams samenwerken om data te verzamelen, te analyseren en te presenteren. Ze kunnen bijvoorbeeld:

PO: Een poster maken met Canva waarin ze de oorzaken en gevolgen van smeltende ijskappen uitleggen.


VO: Een presentatie geven over hoe ecosystemen reageren op menselijke invloeden, ondersteund door AI-gegenereerde grafieken en visuele simulaties.

Door AI op deze manieren te integreren, maak je onderzoekend leren interactief en hebben je leerlingen er echt iets aan.

AI-tools die onderzoekend leren ondersteunen

Als je onderzoekend leren wilt stimuleren in je klas, zijn er tal van AI-tools die je kunt inzetten. Hieronder noemen we er een paar:

  • ChatGPT: Ideaal voor brainstormsessies of het verzamelen van achtergrondinformatie. Laat leerlingen vragen stellen en ideeën verkennen.
  • Canva met AI-functies: Ideaal om visuele presentaties of posters te maken. Hiermee kunnen leerlingen hun onderzoek op een aantrekkelijke manier presenteren.
  • Datawrapper of Tableau Public: Deze tools helpen bij het maken van grafieken en kaarten, zodat leerlingen onderzoeksresultaten duidelijk kunnen visualiseren.
  • Khan Academy met AI: Biedt gepersonaliseerde leerpaden, zodat leerlingen tijdens het onderzoek op hun eigen niveau kunnen leren.
  • Perplexity.ai: Een snelle manier om informatie te vinden en bronnen te controleren. Dit helpt leerlingen om kritisch naar informatie te kijken.

Experimenteer vooral ook zelf met deze tools. Kijk wat ze doen en wat er mogelijk is. Probeer het gewoon eens! Iedereen die in het onderwijs werkt, kan een gratis Canva for Education-account aanvragen. Zowel docenten als leerlingen kunnen vervolgens gebruikmaken van deze tool. Hier leggen we uit hoe je zo'n account kunt aanvragen.

Praktische tips voor docenten

Tot slot hebben we nog wat praktische tips voor je, wanner je AI wil inzetten voor onderzoekend leren. 

Begin eenvoudig: Laat leerlingen starten met een simpele onderzoeksvraag, zoals "Waarom zijn bijen belangrijk voor de natuur?" Gebruik AI om samen een eerste antwoord te vinden. Dit helpt leerlingen wennen aan de techniek, te begrijpen hoe het werkt en wat ze kunnen verwachten. 

Combineer technologie met overleg: Gebruik AI als startpunt, maar bespreek daarna klassikaal hoe je de output kunt beoordelen. Laat leerlingen samen nadenken over de betrouwbaarheid van de informatie en hoe deze verbeterd kan worden.

Stimuleer samenwerking: Verdeel je leerlingen in groepjes en laat elk groepje AI inzetten voor een andere fase van het onderzoek. Bijvoorbeeld: één groep verzamelt informatie, een ander analyseert de data, en een derde visualiseert de resultaten. Bespreek daarna samen wat ze ontdekt hebben.

Door AI in je lessen te integreren, geef je leerlingen een waardevol hulpmiddel en stimuleer je kritisch denken en samenwerking. Zo haal je het maximale uit onderzoekend leren en maak je het leerproces relevanter voor de digitale wereld waarin leerlingen opgroeien. Jij speelt hierin zelf ook een cruciale rol: je begeleidt de leerlingen in het effectief en verantwoord gebruiken van deze technologie. Zo geef je ze niet alleen kennis mee, maar ook de vaardigheden om in de toekomst succesvol te zijn.


 > Wil je meer leren over wat AI voor jou  en je leerlingen kan betekenen?
Volg dan onze training AI & ChatGPT in de klas.

About the Author

Follow me


Geef een reactie

Je e-mailadres wordt niet gepubliceerd. Vereiste velden zijn gemarkeerd met

{"email":"Email address invalid","url":"Website address invalid","required":"Required field missing"}