Conflicthantering in de klas: praktische tips voor docenten

Conflicten zijn onvermijdelijk in iedere klas, zowel in het basisonderwijs als in het voortgezet onderwijs. Om een positieve en prettige leeromgeving te behouden is het erg belangrijk dat je effectief met conflicten kunt omgaan. In dit artikel kijken we naar verschillende strategieën en technieken voor conflicthantering en probleemoplossing die je in de klas kunt toepassen.

Omgaan met conflicten

In de klas kom je allerlei conflicten tegen: kleine meningsverschillen, stevige ruzies en grotere, serieuze problemen tussen leerlingen. Het is belangrijk dat je goed met deze conflicten kunt omgaan.

Conflicthantering in de klas

Een van de benaderingen die je kunt gebruiken bij conflicthantering is leerlingbemiddeling. Hierbij train je leerlingen uit de klas om als bemiddelaars op te treden bij conflicten tussen hun klasgenoten. Een mooie manier van peer-to-peer-ondersteuning waarmee je ook de sociale en emotionele vaardigheden van je leerlingen verder ontwikkelt.

Dit kun je inzetten bij leerlingen vanaf ongeveer 9 jaar en werkt goed voor wat minder ernstige conflicten over bijvoorbeeld vriendschappen, roddels, vooroordelen, kortdurende uitsluitingen, misverstanden, verkeerd vallende grappen of gestolen spullen.

Leerlingbemiddeling

In principe verloopt een leerlingbemiddeling altijd via de volgende stappen:

Afspraken maken: Stel samen met de bemiddelaars spelregels op, zoals respectvol luisteren en vertrouwelijkheid, voordat het gesprek begint.
Verhalen: Beide partijen vertellen hun kant van het verhaal, met aanmoediging om gevoelens te uiten.
Verbinding creëren: Bemiddelaars stellen vragen over achtergronden, gevoelens en belangen om begrip te kweken.
Oplossingen zoeken: Belangen worden geïdentificeerd en er wordt gezocht naar oplossingen zonder voorstellen van de bemiddelaars.
Samenvatten: Deelnemers kiezen samen een aanvaardbare oplossing en zetten afspraken op papier.
Follow-up: Een follow-up gesprek is optioneel en gebeurt alleen als dit is overeengekomen tijdens de bemiddeling.

Leerlingbemiddeling doe je niet zomaar. Het vraagt om een intensieve training van de leerlingen en actieve ondersteuning door een projectgroep van schoolpersoneel en eventueel ouders. De methodiek moet duidelijk geïntegreerd worden in het schoolbeleid als een preventieve maatregel tegen geweld.

Herstelrecht

Herstelrecht is een pedagogisch model gericht op het neerzetten van een positief schoolklimaat en het herstellen van schade na conflicten. Het principe is dat de leerlingen zelf een grote rol spelen in het oplossen van conflicten. Zo zoeken ze samen naar een oplossing. Een leerling die een probleem veroorzaakt wordt dan bijvoorbeeld niet direct uit de groep gezet, maar krijgt de kans om het probleem te herstellen.

Hierbij stellen de leerlingen elkaar vragen als:

Wat gebeurde er precies?
Wat dacht je op dat moment?
Wat vind je er nu van?
Wie is er benadeeld?
Wat is nodig om dat te herstellen?

Ook dit heeft behoorlijke aandacht nodig om in je school te implementeren.

Positieve communicatie en actief luisteren

Wat sowieso een goed idee is, is om bij conflicten altijd uit te gaan van positieve communicatie en actief luisteren. Door naar de zorgen en standpunten van beide partijen te luisteren, krijg je als docent meer begrip voor de situatie en de meningen van je leerlingen. Zo kun je proberen samen te werken aan een oplossing die voor iedereen acceptabel is. Dit bevordert ook een gevoel van eigenaarschap en verantwoordelijkheid voor het oplossen van conflicten bij je leerlingen.

Probleemoplossende technieken en strategieën voor leerlingen zelf

Het is daarnaast belangrijk dat je je leerlingen tools geeft om zelf conflicten op te lossen, wanneer ze zich voordoen. Je bent er natuurlijk lang niet altijd bij als er op het schoolplein of buiten schooltijd iets voorvalt. Dan moeten leerlingen uiteindelijk ook in staat zijn om zonder tussenkomst van een volwassene een conflict aan te pakken en op te lossen.

Zo kun je het in de klas hebben over hoe kinderen kunnen handelen bij een ruzie of conflict. Hoe kun je zorgen dat je, ondanks de ruzie, toch met elkaar in gesprek blijft en dat je nader tot elkaar kunt komen? Je kunt dit oefenen met rollenspellen.

Voorbeelden van een rollenspel:

Aanleiding: Twee leerlingen hebben ruzie gekregen omdat de ene per ongeluk de lunch van de andere heeft omgestoten tijdens de lunchpauze.
Aanleiding: Twee leerlingen hebben een meningsverschil over wie er als eerste mocht spelen met een bal tijdens de pauze.
Aanleiding: Een groepje leerlingen is het oneens over de verdeling van taken voor een groepsproject.
Aanleiding: Een leerling voelt zich buitengesloten omdat hij niet mocht meespelen met een groepje tijdens de gymles.
Aanleiding: Twee leerlingen botsen tijdens het spelen op het schoolplein en beschuldigen elkaar van onopzettelijke schade aan hun eigendommen.
Aanleiding: Een leerling wordt gepest door een ander kind en voelt zich hierdoor erg verdrietig en boos.

Begeleid de leerlingen in hun rollenspel. Vragen die je daarbij kunt stellen, zijn:

Wat zijn jullie gedachten en gevoelens over deze situatie?
Kun je beschrijven wat er precies is gebeurd vanuit jouw perspectief?
Hoe denk je dat de andere persoon zich voelt?
Wat zou een mogelijke oplossing kunnen zijn voor dit conflict?
Kun je een compromis voorstellen waarbij beide partijen tevreden zijn?
Hoe kunnen jullie effectief communiceren om tot een oplossing te komen?
Welke stappen kunnen jullie nemen om dit conflict in de toekomst te voorkomen?
Wat hebben jullie nodig van elkaar om dit conflict op te lossen?
Hoe kunnen jullie respect tonen voor elkaars standpunten?
Hoe voelen jullie je na afloop van dit rollenspel en welke inzichten hebben jullie opgedaan?
Wat zou je nu doen als er zoiets zou gebeuren als ik er niet bij ben?

Pesten en conflicten

Pesten is een zeer ernstig probleem dat de veiligheid en het welzijn van je leerlingen enorm kan schaden. Het is belangrijk dat je pestgedrag opmerkt en hier actief tegen optreedt. Daarbij is het vaak noodzakelijk om in de klas een gesprek over pesten op gang te brengen. Maar, dat is niet altijd eenvoudig. Hoe begin je en welke vragen kun je stellen?

Om jou hierbij te ondersteunen kun je gebruik maken van onze gratis kletskaarten over pesten. Deze kletskaarten zijn beschikbaar om te downloaden via deze link.

Conflicten blijven altijd onderdeel van onderwijsproces

Conflicten en problemen zullen altijd een deel uitmaken van het onderwijsproces. Mensen maken nu eenmaal ruzie en leerlingen zijn daarin natuurlijk geen uitzondering. Met de juiste strategieën en technieken kun je echter veel doen om de conflicten beheersbaar te houden en zo te werken aan een positieve en ondersteunende leeromgeving. In dit artikel hebben we je een aantal tips gegeven om dit goed op te pakken en te implementeren. Zo werk je stap voor stap aan een klas waarin respect voor elkaar, begrip en samenwerking centraal staan.