Share
Als onderwijsprofessional ben je vaak gedreven om het beste uit je leerlingen te halen. En uit jezelf! Streef je regelmatig naar perfectie, omdat je niets liever wilt dan dat jouw leerlingen zich optimaal ontwikkelen? We zien het bij veel onderwijsmensen die we tegenkomen en het is absoluut een kwaliteit! Maar wat als deze drang naar perfectie doorschiet naar ongezond perfectionisme? Dan kan het je veel energie kosten en stress opleveren.
In dit blog gaan we in op de invloed van perfectionisme bij onderwijsprofessionals op werkdruk en werkstress. We bekijken wat perfectionisme is, welke rol het speelt bij onderwijsprofessionals en wat je kunt doen om er op een gezonde manier mee om te gaan.
Debbie van der Donk, trainer Docentenbijscholing
Praktische tips en adviezen om perfectionisme te herkennen en te verminderen
Weet dat perfectionisme geen karaktertrek is, maar een gedragspatroon dat is aangeleerd. Dat is goed nieuws, want dan kan je het dus veranderen! In dit blog geven we praktische tips en adviezen om perfectionisme te herkennen en te verminderen, zodat je als onderwijsprofessional meer ontspannen en met minder stress je werk kunt doen.
Perfectionisme ontrafeld: Wat is het en heeft het een functie?
Mensen die de neiging hebben zich perfectionistisch te gedragen, willen alles zo perfect mogelijk doen. We zeggen bewust ‘alles’, want meestal beperkt perfectionisme zich niet alleen tot je werk. Ook op andere vlakken zoals sport, in relaties en thuis zal het gedrag vaak zichtbaar zijn. In dit blog beperken we ons tot je baan binnen het onderwijs.
Streven naar perfectie heeft verschillende functies. Het kan heel motiverend werken en leiden tot hogere prestaties en mooie resultaten doordat je hoge doelen stelt aan jezelf en de leerlingen. Het houdt je scherp en in controle tijdens taken die veel van je kennis of concentratie vragen en de kans op het maken van fouten wordt kleiner. Perfectie nastreven kan ook een manier van om waardering en erkenning te krijgen, zowel van je collega’s en leidinggevenden als van jezelf. Je lat ligt hoog en daar weet je toch maar mooi aan te voldoen!
Zoals met alle positieve eigenschappen is er ook een valkuil. Wanneer de drang naar perfectie doorschiet en leidt tot onrealistische verwachtingen en angst om fouten te maken, dan spreken we van ongezond perfectionisme. Het zal je dan eerder tegen dan voor je werken. In plaats van streven naar zo goed mogelijk, is het nooit goed genoeg. Je gedrag kan hierdoor rigide en inflexibel worden, met weinig ruimte voor creativiteit en spontaniteit.
In het onderwijs kan perfectionisme er bijvoorbeeld voor zorgen dat hoge doelen die je stelt aan jezelf en anderen, doorslaan in hoge eisen. Er komt veel druk op te liggen en falen is geen optie. Ook kun je teveel van jezelf vragen in het streven naar het bieden van het perfecte onderwijs aan je leerlingen. Het kan ervoor zorgen dat je steeds beter wilt worden en jezelf blijft ontwikkelen. In de basis is dat hartstikke goed, maar wanneer de drang naar perfectie doorschiet en je verwachtingen niet meer realistisch zijn, kan dit leiden tot een hoge werkdruk en werkstress.
Hoe vaak komt perfectionisme voor bij onderwijsprofessionals en hoe komt dat?
Uit onderzoek blijkt dat perfectionisme relatief vaak voorkomt bij onderwijsprofessionals. Zo heeft 21% van de leraren last van hoog perfectionisme, ten opzichte van 14% van de werkende bevolking in Nederland (bron: CBS, 2020). Ook blijkt dat leraren vaker last hebben van werkstress en burn-outklachten dan mensen in andere beroepsgroepen.
Er zijn verschillende factoren die kunnen bijdragen aan het ontstaan van perfectionisme bij onderwijsprofessionals. Enerzijds kan het komen door de hoge eisen die gesteld worden aan het onderwijs. Er is vanuit de maatschappij veel aandacht voor resultaten, waardoor de druk om te presteren hoog kan voelen.
Anderzijds kan het ook te maken hebben met de rol die je hebt hebben in het leven van leerlingen. Je wil je leerlingen zo goed mogelijk ondersteunen en als je hierin de lat voor jezelf erg hoog legt, kun je het gevoel krijgen dat wat je doet nooit goed genoeg is.
Realiseer je dat perfectionisme niet iets is wat je simpel kunt uitzetten. Het is vaak ingebed in je persoonlijkheid en kan een rol spelen in verschillende aspecten van je leven. Wel kun je leren om anders om te gaan met je perfectionisme en de negatieve effecten ervan te verminderen. Hierover later in dit blog meer.
Zo kun je perfectionisme bij jezelf herkennen
Perfectionisme kan zich op verschillende manieren uiten. We benoemen voorbeelden van perfectionistisch gedrag. Wat herken je bij jezelf?
- Steeds op zoek zijn naar manieren om de lessen nog beter te maken. Dat kan bijvoorbeeld betekenen dat je veel tijd besteedt aan het voorbereiden van de lessen, of dat je altijd op zoek bent naar nieuwe werkvormen of lesmaterialen om je onderwijs kwalitatief te verbeteren.
- Altijd bezig zijn en moeite hebben met ontspannen en tot rust komen. Je bent altijd bezig en hebt het gevoel dat er nog van alles moet gebeuren. Dit kan leiden tot een gevoel van onrust en stress.
- Te veel hooi op je vork nemen. Je hebt de neiging om alles perfect te doen en dat geldt ook voor je werkhouding. Je vindt het moeilijk om 'nee' te zeggen tegen extra taken of verzoeken van collega's of leerlingen.
- Niet snel tevreden zijn over je eigen werk. Er is altijd wel iets dat beter kan of anders had gekund. Het is zelden goed genoeg. Dit kan leiden tot een gevoel van frustratie en onzekerheid.
- De lat hoog leggen voor leerlingen of collega’s. Perfectionisme kan ook doorwerken in de manier waarop je met anderen omgaat. Bewust of onbewust verwacht je ook perfectie van je leerlingen of collega’s, waarbij je hen vaak onbedoeld veel druk oplegt.
Zoals we al eerder hebben benoemd, is het fijn als je ongezond perfectionisme weet te vermijden. Dan kan het namelijk een negatieve invloed hebben op je gevoel van werkdruk en werkstress.
Hoe worden werkdruk en werkstress in het onderwijs beïnvloed door perfectionisme?
Als je de lat voor jezelf en anderen continu onrealistisch hoog legt, dan ervaar je waarschijnlijk een constante druk om te presteren en perfectioneren. Hierdoor kan er een gevoel ontstaan dat er nooit genoeg tijd is om alles af te krijgen waarvan jij vindt dat het moet gebeuren. Ook ervaren mensen voortdurend angst om fouten te maken of niet aan de hoge verwachtingen te voldoen.
Zoals je weet houdt niemand het eindeloos vol om non-stop aan te staan en te presteren. Je moet regelmatig even opladen en die momenten gunnen perfectionisten zichzelf vaak niet. Het is daarom oppassen dat er geen gevoel van overweldiging optreedt, alsof je constant achter de feiten aanloopt, of zelfs uitputting. Daarnaast kan perfectionisme er ook voor zorgen dat je moeite hebt met het stellen van prioriteiten, waardoor je meer tijd besteedt aan taken die minder belangrijk zijn en minder tijd aan taken die meer prioriteit hebben.
Op het moment dat álles perfect moet, kun je immers niet meer kiezen tussen een OPP aanvullen (want het ligt er al 2 dagen), werk nakijken (want die toets is gisteren al afgenomen), het perfecte practicum voorbereiden (want anders zijn een aantal leerlingen misschien niet geboeid) en een presentatie maken voor het komende vakoverleg (want als je het visueel maakt, snappen je collega’s misschien wél dat die nieuwe materialen er moeten komen).
Wees je ook bewust van wat perfectionisme kan doen met de samenwerking en communicatie met collega's. Het kan zijn dat je onbewust een kritische houding aanneemt naar anderen, door de hoge lat die jij hanteert. Dit kan leiden tot conflicten, weerstand en een verstoorde werkrelatie.
Kortom, perfectionisme kan leiden tot een verhoogde werkdruk en werkstress bij onderwijsprofessionals. Het is daarom belangrijk om dit bij jezelf te herkennen en erkennen, zodat je stappen kunt nemen om de negatieve effecten van perfectionisme te verminderen en te voorkomen.
Hoe kun je als onderwijsprofessional op een gezonde manier omgaan met je perfectionisme? Praktische tips !
Perfectionisme kan een lastig patroon zijn om te doorbreken, maar het is absoluut mogelijk om er op een gezonde manier mee om te gaan. Dat kan je werkdruk en werkstress verlagen en zo je werkplezier en welzijn vergroten. We geven je graag praktische tips om je perfectionisme om te buigen naar ‘goed is goed genoeg’!
- Herken en erken je perfectionistische neigingen
Dit is de eerste stap om op een gezonde manier met perfectionisme om te gaan. Stel jezelf de vraag: ‘Hoe vaak is mijn werk een 7 of 8 en hoeveel werktijd besteed ik vervolgens nog aan het behalen van een 10?’ of ‘Hoe vaak maak ik me zorgen over fouten maken of niet aan de verwachtingen van anderen voldoen?’ Wanneer je je eigen perfectionistische neigingen herkent, kun je beginnen met het nemen van stappen om deze te verminderen. - Ben realistisch over je doelen en verwachtingen
Om op een gezonde manier met presteren om te gaan, is het belangrijk om haalbare en realistische doelen en verwachtingen te hebben. Bepaal wat haalbaar is binnen de beschikbare tijd en energie en focus je op de voortgang in plaats van alleen op een perfect eindresultaat. Ben eens eerlijk, dat is toch ook wat je bij je leerlingen doet? - Bepaal wat écht belangrijk is
Om werkdruk en werkstress te verminderen, is het belangrijk om prioriteiten te stellen. Wen jezelf aan om een to-do lijst te gebruiken en bepaal wat het meest belangrijk is. Focus je op deze taken. Het is niet nodig om alles perfect te doen, maar het is belangrijk om de belangrijkste taken goed uit te voeren. Vermijd om jezelf teveel taken op te leggen en probeer om realistisch te zijn in wat je kunt doen binnen de tijd die je hebt. Vind je prioriteren lastig? Vraag hulp aan een collega die dit goed kan. Dat is geen teken van zwakte, maar van zelfreflectie en kracht. Plus je collega zal zich erkend voelen in zijn kwaliteit! - Delegeer minder belangrijke taken
Beoordeel eens of er taken zijn die je kunt overlaten aan iemand anders, omdat ze niet essentieel zijn voor je functie. Verdeel taken en verantwoordelijkheden met je collega’s en vraag om hulp wanneer dat nodig is. Dat kan in het begin lastig zijn, want doet een ander het wel net zo goed als jij? Bedenk dan: als jij álles moet doen, gaat dat perfecte resultaat er ook niet komen. - Werk aan je zelfvertrouwen
Perfectionisme kan een gevolg zijn van een laag zelfvertrouwen en zelfkritiek. Je innerlijke criticus, weet je nog? Werk daarom aan je zelfvertrouwen door je te concentreren op je sterke punten en successen. Leer om fouten te accepteren als leermomenten in plaats van als falen. - Zoek steun bij collega’s of zoek een mentor
Hoe gaan anderen op je werk om met presteren en fouten maken? Vraag collega’s die hier soepel mee omgaan om advies en ondersteuning. Soms kan het delen van je zorgen en het ontvangen van feedback en steun van anderen je al helpen om perfectionisme te verminderen.
- Maak tijd voor ontspanning tijdens en buiten werktijd
Weet je nog hoe het werkt met ongezonde stress? Je geeft te lang, teveel gas en je remt te weinig af? Perfectionisme zorgt voor veel gas geven. Daarom mag je dus ook regelmatig ontspanning inplannen, om op te laden en je hoofd even rust te gunnen. Dat kan zijn mindfulness, meditatie, stoelyoga of andere ontspanningsoefeningen maar ook een fijne wandeling of even buiten zitten. Een moment van rust helpt om opgebouwde stress te verminderen en zal je productiviteit juist verhogen. Iets wat je als perfectionist vast niet erg vindt. Geniet ook van je hobby’s en sociale activiteiten. Ook dit verlaagt je stressniveau.
Perfectionisme kan een grote invloed hebben op werkdruk en werkstress in het onderwijs
Perfectionisme kan een grote invloed hebben op werkdruk en werkstress in het onderwijs, maar met de bovenstaande tips kun je gezonder omgaan met perfectionisme. Door realistische doelen te stellen, prioriteiten te stellen en ontspanning in te plannen, kun je jouw werkdruk verminderen en je welzijn vergroten. Blij zijn met jezelf én genieten van je werk!
Kortom, door het herkennen, erkennen en aanpakken van perfectionisme, kunnen je als onderwijsprofessional werken aan een gezondere werkhouding en een betere balans tussen je werk en privéleven. Zo kan je werk een plek worden waar zowel je leerling als jijzelf kunnen floreren en succesvol kunnen zijn.
Download hier de gratis tips